انیمه سبکی از پویانمایی است که امروزه در بین نوجوانان و جوانان ایرانی از محبوبیت بالایی برخوردار است و طرفداران بسیاری دارد. انیمه‌ها در کنار جنبه‌های هنری و سرگرم کننده، تأثیرات چالش برانگیزی بر سبک زندگی بینندگان خود گذاشته‌اند. برای بررسی این موضوع، در ادامه با پژوهشگر و کارشناس رسانه، خانم زهرا حیدری گفتگو می‌کنیم.
تاریخچه و خاستگاه انیمه
تاریخچۀ انیمه‌ها و زمان تولید این سبک از پویانمایی از اواخر جنگ جهانی دوم آغاز شد. به دلیل اینکه میان سربازان مباحث میهن‌پرستانه مطرح شود، کشور ژاپن تصمیم می‌گیرد تا انیمه بسازد. البته انیمه‌ها در آغاز، به سبک آمریکایی بودند. یعنی همان پویانمایی‌هایی که به سبک آمریکایی و غربی است، اما از سال ۱۹۵۰ به بعد، سبک انیمه تغییر کرد و انیمه‌های ژاپنی با سبک منحصر به فردی ساخته شدند.
انیمه در لغت به معنای «پویانمایی» است و از واژۀ انگلیسی «انیما» گرفته شده است؛ «انیمه» کوتاه شدۀ انیما است و از آن اقتباس شده است. انیمه سبک مختصی است که خودشان معرفی کردند. خاستگاه انیمه ژاپن است و عمدۀ محتوای اصلی انیمه‌ها برگرفته از مانگاها و لایت‌ناول‌ها (بازی‌های ویدیویی) است که اغلب انیمه‌هایی که در ژاپن ساخته می‌شود، برگرفته از مانگا است.
مانگا یعنی داستان‌هایی که محتوای اصلی انیمه‌ها قرار می‌گیرند که گاهی اوقات انیمه‌ها عین همان مانگاها ساخته می‌شوند و برخی هم اقتباس از داستان مانگا هستند اما پایان داستان و شخصیت‌هایش متفاوت است.
چرا انیمه‌ها بین نوجوانان ایرانی محبوب است و به دنبال اثرگذاری در چه زمینه‌ای است؟
مانگاها و انیمه‌های ژاپنی چندین سال است که در کشور ما رواج یافته‌اند و طرفداران نوجوان بسیاری را با خود همراه کرده‌اند.
مفاهیمی که در انیمه وجود دارد و قالب خاص آن‌ها، علت اصلی جذابیت‌های آن برای نوجوانان ایرانی است؛ یعنی اگر بخواهیم دسته‌بندی درستی بکنیم، جذابیت‌های فرمی و محتوایی هر کدام منحصر به فرد هستند و ویژگی خاص خودشان را دارند.
داستان‌هایی بر اساس اسطوره‌ها و فولکلورهای ژاپنی و شرقی بنا می‌شود که اغلب التقاطی هستند. از عمدۀ محبوبیت محتوایی می‌توانیم اسطوره‌گرایی و اسطوره‌نگری را بیان کنیم.
از دیگر علت محبوبیت محتوایی انیمه‌های ژاپنی برای نوجوانان ایرانی، داستان‌پردازی قوی است که این داستان‌پردازی در بطن خود با شخصیت‌پردازی قوی همراه است و توجه ویژه‌ای به قهرمان و ضدقهرمان دارد. پرورش قهرمان در داستان به نحوی که برای بچه‌ها به طور کامل محسوس باشد و ویژگی‌هایی داشته باشد که یک نوجوان بتواند با آن ارتباط برقرار کند برای بچه‌ها جذاب است.
قهرمانی که از ابتدا برگزیده شده و شامل ویژگی‌های شخصیتی خاصی است. از تیپ ظاهری گرفته تا تیپ شخصیتی، اخلاق و منش خیلی جذاب که بر اساس روانشناسی‌هایی که از طیف نوجوان و جوان صورت گرفته و بر اساس علایق آن‌ها ساخته و پرداخته شده است.
شخصیت‌های برگزیده‌ای که ابر قهرمان‌های داستان هستند و با نیروهای شروری که در دنیا وجود دارند مبارزه می‌کنند و افرادی که در زمین زندگی می‌کنند را از خطرات بسیاری (چه انسانی و چه حوادث دنیایی) نجات می‌دهند. در انیمه‌های ژاپنی نگاه اسطوره‌ای با مبانی شینتویی، تائوئیستی و بودایی در سیر داستان وجود دارد.
پرداختن به این سنت و عناصری چون جان‌بخشی، تخیل و تهییج، موجب محبوبیت و در نتیجه باعث علاقه‌مندی نوجوان می‌شود. خدایان متعددی که توانمند، محسوس و ملموس هستند و توانایی‌شان قابل درک و دیدن است؛ این‌ها برای نوجوان جذابیت ایجاد می‌کند.
خدایانی که خدای آب، خدای باد و خدای خاک هستند و هر کدام رب‌النوع‌هایی هستند که توانایی‌های بالایی دارند و این توانایی‌ها سبب شده که بتوانند اتفاقات را کنار بزنند و آن خدای محبوب و ملموسی که یک نوجوان می‌خواهد را به تصویر بکشند.
از دلایل محبوبیت‌های فرمی آن هم می‌شود به زیبایی و جذابیت‌های شگفت‌انگیر انیمه‌ها اشاره کرد. تصاویری که از نمادهای گوناگون ژاپنی و دینی گرفته شده است، مانند رنگ مو، آرایش و طول مو، نوع و رنگ چشمان شخصیت انیمه از جذابیت‌های فرمی آن است. اینکه در آغاز فیلم، شخصیت قهرمان چه مدل مویی دارد و قهرمان اگر تبدیل به ضدقهرمان شود از نظر ظاهری چه تغییری می‌کند، برای نوجوان بسیار جذابیت دارد. سازندگان انیمه‌ها، این تغییرات را به طور کامل بر اساس نمادها و باورهای خودشان طراحی می‌کنند که این یکی از علت‌های جذابیت‌های انیمه‌ها است.
از دیگر جذابیت‌های فرمی انیمه‌ها می‌توان به توجه بسیار دقیق و اغراق‌گونه و ظریف به محیط و منظره‌های طبیعی و حتی ترسیم اندام‌های زنانه و مردانه اشاره کرد.
کمپانی‌ها و جریان‌های فکری-فرهنگی پشت پردۀ انیمه‌ها به دنبال چه اهدافی هستند؟
غالب شرکت‌ها و هلدینگ‌هایی که در کشور ژاپن فعالیت می‌کنند، چند ملیتی هستند؛ این شرکت‌ها و کمپانی‌ها وابسته به هلدینگ‌ها و کمپانی‌های بزرگ آمریکایی-یهودی هستد. وقتی سیر دخالت و مدیریت این شرکت‌ها را می‌بینیم، تنها به مباحث اقتصادی منحصر نمی‌شود و در مباحث متنی فرهنگی اثرگذار است.
از شرکت‌ها و کمپانی‌های آمریکایی-ژاپنی، می‌توان از شرکت «سونی» نام برد. این شرکت، بزرگ‌ترین شرکت تولیدکنندۀ سرگرمی و محتوا در جهان است.
فیلم، سریال، انیمیشن و بازی جزو تولیدات این شرکت است. جهت‌دهی فکری و نگرشی اعتقادی این هلدینگ‌ها و شرکت‌ها بی اثر نیست، به این دلیل که این‌ها سهامداران بزرگ این شرکت‌ها هستند و جزو سهامدارانی هستند که قسمت وسیع و عمده کمپانی‌ها را در بر می‌گیرند.
از سهامداران مطرح شرکت سونی، سیتی بانک آمریکا، بانک جی پی مورگان است و این‌ها جزو سهامداران مطرح هستند و از طرف دیگر سوابق این شرکت‌ها و اصالت آمریکایی آن‌ها مشخص است.
جهت‌دهی این شرکت‌ها در تولیداتشان بی‌اثر نبوده است. کمپانی سیتی بیشترین سهام این شرکت را دارد. سردمداران این شرکت یهودی هستند که زیر مجموعۀ سیتی گروپ هستند که سهامدار اصلی این کمپانی است. دو شرکت بزرگ یهودی که وابسته به این کمپانی هستند، مانند جی پی مورگان، شرکت ونگارد و… نشان می‌دهد که کمپانی‌های یهودی این شرکت‌ها را جهت‌دهی می‌کنند.
انیمه‌ها چه تأثیری بر نوجوانان دارند؟
شرکت‌های آمریکایی-ژاپنی با محتوایی التقاطی در سیر داستان به اثرگذاری می‌پردازند. یعنی محتوایی که وابسته به فلسفۀ شرقی و اسطوره‌های شرقی نیست. در بررسی‌ها درمی‌یابیم که اسطوره‌ها و نگاه‌هایی که در شینتو وجود دارد به تنهایی در یک انیمه نشان داده نمی‌شود؛ بلکه در کنار آن باورهایی که از مسیحیت و نگاه‌های الهیاتی مسیحی است در انیمه‌ها با اسطوره‌های خودشان یا اسطوره‌های یونانی و حتی اسطوره‌های ایتالیایی ترکیب می‌کنند.
به عنوان مثال وقتی می‌خواهند داستانی را پرورش بدهند فقط به فولکلورها و آن چیزی که مربوط به سنت‌ها و باورهایشان می‌شود اکتفا نمی‌کنند؛ بلکه در کنار آن از باورها، سنت‌ها، اعتقادات و فلسفهٔ کشورهای دیگر استفاده می‌کنند.
تفکرات دیگری مانند نگاه‌های ضدفاشیستی و یا نگاه‌هایی که به قومیت یهود، مظلومیت یهود و هولوکاست به شکل‌های مختلف در مباحث زیر آستانه‌ای هستند، در برخی انیمه‌ها وجود دارند. این مؤلفه‌ها باید نشانه‌شناسی بشود تا به طور کامل مشخص شود که هر انیمه محتوای اصلی‌اش درباره چه چیزهایی است.
انیمه‌های ژاپنی-آمریکایی مروج همجنس‌گرایی
کمپانی‌ها و شرکت‌های بزرگ ژاپنی، وابستگی عمیقی به کمپانی‌ها و هلدینگ‌های آمریکایی-یهودی دارند. در زمینۀ محتوا بسیار توانستند اثرگذار باشند. با توجه به اینکه داستان‌ها و ژانرهای مختلفی در انیمه وجود دارد، دست‌شان باز است و راحت‌تر می‌توانند مباحث مختلف اعتقادی، فکری، اجتماعی و… را در انیمه‌هایشان بیاورند.
مباحثی که در خصوص ال‌‌جی‌بی‌تی (LGBT) مطرح است و رومانسی که بین دو مرد و یا بین دو زن اتفاق می‌افتد که معروف به داستان‌های «یوری» است که این‌ها را در اکثر انیمه‌ها می‌بینیم.
متأسفانه به شکل واضح و آشکار روابط بین دو همجنس را نشان می‌دهند که جزو مباحث اخلاقی پررنگ در انیمه‌ها است. با وجود این فسادهای اخلاقی می‌توانیم درباره‌شان با صراحت اعلام کنیم که طرفدار گروه‌های ال‌‌جی‌بی‌تی (LGBT) و مروجان همجنس‌گرایی در محصولاتشان هستند.
داستان‌هایی که دربارۀ دو جنس مؤنث یا مذکر است، گاهی به شکل کاملا صریح و آشکارا نشان داده می‌شود و گاهی به شکل غیرمستقیم با تفکر تناسخی در انیمه‌ها نشان داده می‌شود. به عنوان مثال حلول کردن روح مؤنث در کالبد جسم مذکر و علاوه بر این مباحث تناسخ را به صورت فانتزی و زیبا به مخاطب نشان می‌دهند.
در کنار آن مباحث جنسیتی و فراجنسیتی را هم مطرح می‌کنند. عکس‌العمل‌هایی که کاراکترها در زمان تعویض کالبدشان دارند و داستانی که رقم می‌خورد در خصوص این رخداد برای نوجوان، بسیار جذاب و البته آسیب‌زا است. مباحث جنسی که در قالب این مباحث مطرح می‌شود بشدت آسیب‌زا است.
کمپانی‌هایی که وابسته به آمریکا و یهود هستند و این امپراتوری و مافیایی که در انیمه‌ها تشکیل داده‌اند، باعث شده است نوجوانان زیادی جذب آن‌ها شده و دچار نگاه التقاطی شوند. البته بین طلبه‌ها کمتر و بین دانشجویان بسیار رواج یافته است.
برای کاهش آثار مخرب انیمه‌ها، چه راهکارهایی را پیشنهاد می‌کنید؟
برای کاهش آثار مخرب انیمه‌ها، آگاهی‌بخشی لازم است. بهترین کاری که می‌توان انجام داد، آگاهی بخشی به نوجوانان و جوانان به شکل‌های مختلف با راهبردهایی که گروه‌های فرهنگی اخذ می‌کنند و به شکل کلان در آموزش و پروش هستند.
مباحث اخلاقی و دینی در انیمه‌ها با خشونت رفتاری بالا و در ژانرهای خشن و ترسناک دیده می‌شود. یعنی شما انیمه‌ای را که وحشتناک است و مدام با خون سر و کار دارد، می‌بینید در مباحث زیر آستانه‌ای این انیمه، مباحث سیاسی و دینی مطرح می‌شود.
آگاهی‌بخشی به این معناست که باید مربیانی در این زمینه در بدنۀ آموزشی ما تربیت بشوند و این آگاهی را بدهند که مباحث مطرح شده در انیمه‌ها مباحث ضددینی و ضداخلاقی هستند و برای هرکدام استدلال‌هایی بیاورند.
یعنی انیمه‌هایی که قابل پخش هستند، نشانه‌شناسی و تحلیل بشوند و افراد به طور ملموس این اتفاقات را ببینند و خودشان با نگاهی منطقی و استدلالی بتوانند بپذیرند که مباحثی که به طور معمول در انیمه مطرح می‌شود، قطعا روی فکر و نگرششان اثر می‌گذارد. ما ضمن مصاحبه‌هایی که از بچه‌های دبیرستانی و نوجوانان گرفتیم، پی بردیم که متأسفانه برخی از این باورها در ذهن‌شان رسوخ کرده است.
انیمه‌ها تخریب‌گران خدامحوری و معادباوری
دو قطب اصلی مفاهیمی که انیمه به آن می‌پردازد، بحث «توحید» و دیگری بحث «معاد» است. نگاه خداباورانه توحیدی به این معنا که یگانگی خداوند را انیمه‌ها تخریب می‌کنند. همچنین انیمه‌ها نگاه اسلامی به معاد را با تناسخ از بین می‌برند. من با تجربه‌ای که در بین مصاحبه‌ها و تدریس‌هایی که بین نوجوانان داشتم، متوجه شدم که برخی تناسخ را مفهومی کاملا دینی می‌دانستند، به این شکل که باوری دینی مانند سایر باورهای دینی است!
انیمه‌ها خدامحوری، معاد و نگاه اخروی را تحت‌الشعاع قرار داده‌اند و ذهنیت نوجوانان را به این دو اصل مهم تغییر داده و تخریب کرده‌اند.
همانطور که در نکات قبلی گفتم، تربیت مبلغان و مربیان در این زمینه لازم است که اثرگذاری بالایی دارند. تولید محتوا در فضای رسانه‌ای و صداوسیما که انیمه‌ها را آسیب‌شناسی کرده و مصاحبه‌محور باشد. برنامه‌هایی که نوجوانان به آن علاقه داشته باشند، نه صرفا برنامه‌ای ساخته شود که هیچ نوجوانی رغبتی به دیدن آن مستند یا برنامه نداشته باشد.
ساخت کلیپ‌ها و ویدیوهایی با گرافیک و گویندگی خوبی که بتوان آن را در سطح عموم جامعه منتشر کرد. به عنوان مثال انیمه‌ای پخش کنیم و آن را تحلیل و نقد کنیم. حقایق تصویری‌اش را بیاوریم و با تصویر، موسیقی، گویندگی و تدوین حرفه‌ای در فضای رسانه‌ای منتشر کنیم. الان گروه‌هایی هستند که این کار را انجام می‌دهند اما نشر حداکثری صورت نمی‌گیرد و مخاطب زیادی ندارند.
خانواده‌ها از آثار مخرب انیمه‌ها بی‌اطلاعند
تربیت مبلغ و مدرس در این زمینه و تولید محتواهای تصویری که بر مبنای نقدهای درست و منطقی و دارای تحلیل‌های دقیق بر اساس نشانه‌شناسی‌های صحیح کار شود و به صورت گسترده منتشر شده و در تلویزیون پخش شود. این کار بسیار تأثیرگذار است و حداقل می‌تواند خانواده‌ها را آگاه بکند. چون خانواده‌های مذهبی الان بسیار درگیر این مسأله هستند و خانواده‌ها فکر می‌کنند که انیمه‌ها کارتون‌هایی هستند که تأثیر منفی روی نوجوانان ندارد، اما متأسفانه نگاه عمیق و دقیقی به این انیمه‌ها ندارند و نمی‌دانند چه بر سر اعتقادات و اخلاقیات فرزندانشان می‌آورد. /502/
بیشتر بخوانید:
انیمه انیمه انیمه انیمه انیمه انیمه انیمه انیمه انیمه انیمه انیمه انیمه انیمه انیمه انیمه انیمه انیمه انیمه انیمه انیمه انیمه انیمه انیمه انیمه انیمه انیمه انیمه انیمه انیمه انیمه انیمه انیمه انیمه
یک پاسخ
با سلام ممنون از مطالب عالی شما ببخشید اجازه هست که از مطالب سایتتون در ساخت مستند و پوستر و ویدیو و … استفاده کرد؟