سینمای هالیوود
سینما به عنوان هنر هفتم در واپسین سال‌های قرن نوزدهم(1895) به دست برادران لومیر فرانسوی (اگوست و لویی لومیر) اختراع و نام آنان به عنوان پیشاهنگان اختراع سینما به ثبت رسید. پس از این اختراع مهم بود که آمریکا نیز به منظور فیلمسازی گام‌های مهمی برداشته و هالیوود را به عنوان مرکز سینمایی خود دایر کرد. واژۀ هالیوود اغلب کنایه‌ای برای صنعت سینما و تلویزیون آمریکا قلمداد می‌شود و نام آن به وسیلۀ اچ جی وایتلی (H.J.Whitley) پدر هالیوود انتخاب شد.
شهرت سینمای هالیوود برای استودیوها و کمپانی‌های فیلمسازی موجود در آن است که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از: 1. کلمبیا 2.متروگلدین مایر 3. برادران وارنر 4. فاکس قرن بیستم 5. پارامونت. اما در کنار این غول‌های فیلمسازی آمریکا می‌توان به شرکت‌ها و استودیوهای دیگری، نظیر آر. کی. یو، یونایتد آرتیست، یورنیورسال، ام.جی.ام و والت دیزنی نیز اشاره کرد.
اولین فیلم برجسته ساخته شده هالیوود در سال 1914 با کارگردانی سیسیل بی.دمیل به نام «مرد زن‌نما» بود. تمام فیلم‌هایی که بین سال‌های 1908 تا 1913 در هالیوود ساخته شد، سوژه‌های کوتاه بودند، با این فیلم، صنعت فیلمسازی هالیوود متولد شد.
در خلال جنگ جهانی اول، هالیوود تبدیل به پایتخت سینمایی جهان شد. قدیمی‌ترین کمپانی فیلمسازی هالیوود را «ویلیام هورسلی» بنا کرد که نامش آزمایشگاه فیلم هالیوود بود و بعدها به آزمایشگاه دیجیتال هالیوود تغییر نام داد.
در دهه پنجاه، استودیوهایی ضبط موسیقی به هالیوود نقل مکان کردند. بعضی سالن‌های تئاتر تاریخی هالیوود در حال حاضر برای صحنه‌های کنسرت‌ها و تئاتر‌های مهم و میزبانی مراسم آکادمی اسکار به کار می‌روند.
سینمای هالیوود در سال 1903 در دهکده هالیوود و در حومه‌های شمالی لس آنجلس واقع در ایالت کالیفرنیا به ثبت رسید. مرزی را که دولت آمریکا در اوت سال 2006 برای هالیوود در نظر گرفت از شرق تا ناحیه بورلی هیلز و هالیوود غربی، از جنوب جاده مالهالند، دره لورل و شهرهای برنانک و گلندل و از شمال به خیابان مل‌رز منتهی می‌شود[1]
طرح اسلام‌هراسی در هالیوود
جریان اسلام‌ستیزی در آمریکا، بالاخص در سینمای این کشور از زمان فیلم‌های صامت وجود داشته و تا امروز نیز ادامه دارد. پیش از تأسیس رسمی سینمای هالیوود در سال 1909-1912 به نظر می‌رسد اولین فیلم اسلام‌ستیز در سال 1897 را توماس ادیسون با عنوان «فاطیما می‌رقصد» ساخت. در این فیلم زن رقاصۀ مسلمان، تمام تلاش خود را به کار بسته تا مردان را فریب دهد.[2]
این سنت سیئه‌ای که ادیسون در عرصه سینما به وجود آورد بعد از وی نیز ادامه یافت و تبدیل به یکی از اصول ثابت سینمای اسلام‌ستیز هالیوود شد که تا امروز نیز ادامه دارد. در واقع می‌شود گفت این سنت ادیسونی، تبدیل به گفتمانی در فضای فرهنگی غرب و رسانه‌های خبری-تصویری شد.
آمار و پژوهش‌های صورت گرفته در نخستین سال‌های پس از وقوع یازدهم سپتامبر، بیانگر شکل‌دهی به ذهنیت خام آمریکاییان نسبت به مردم خاومیانه است. در گزارش شورای روابط اسلام و آمریکا در سال 2006 به عنوان نمونه، به اطلاع بسیار ناچیز و منفی آمریکایی‌ها از جهان اسلام اشاره می‌کند. بر اساس این گزارش تنها دو درصد از آمریکایی‌ها اطلاع کامل از اسلام دارند و 25 درصد از آمریکایی‌ها معتقدند اسلام دین خشونت و تنفر است.
اقدامات رسانه‌های غربی در فضاسازی منفی، با هدف مخدوش کردن چهرۀ اسلام و مسلمانان، پدیده‌ای نو و بی‌سابقه نیست، سابقۀ تاریخی این ماجرا به ابتدای رسالت پیام اکرم(ص) و متعاقب نفوذ اسلام به مناطق تحت سلطۀ مسیحیت و یهود برمی‌گردد. در جریان جنگ‌های صلیبی، ورود استعمار کهن از این سرزمین‌ها و ورود استعمار نو این رویارویی در قالب‌ها و به اشکال دیگری تجدید شد.[3]
هدف‌های تهاجم هالیوود در سال‌های گذشته تغییر کرده است. تروریست‌های روسی زمان گفتمان جنگ سرد جایشان را به تروریست‌های مسلمان و عرب بنیادگرا در آغاز هزارۀ سوم داده‌اند[4]. با وقوع یازدهم سپتامبر به مدت یک دهه توجه رسانه‌ای آمریکا ابتدا به القاعده و سپس به اسلام و فعالیت‌های مسلمانان معطوف شد. چنانکه خبرهای مربوط به مسلمانان در فاصلۀ زمانی چند سال بعد از سال 2001 به شکل محسوسی با مقولۀ جنگ علیه ترور پیوند داشته‌اند.[5]
استفاده از القاب شیعی و لباس روحانیت در هالیوود
مفهوم «همذات پنداری» یا «همسانی با شخصیت‌های داستانی» یا هویت‌یابی خیالی در سوژه‌های داستان، از رایج‌ترین مباحث در حوزه تأثیر گذاری فیلم و داستان بر مخاطب است. همین هویت‌یابی تخیلی از شخصیت، مخاطب را درگیر داستان کرده و سبب دنبال کردن ادامه آن می‌شود. وقتی فردی با قهرمان داستان خود را یکی می‌پندارد، چیزهایی که برای او محبوب است برای مخاطب محبوب می‌شود.
از کارکردهای مهم سینمای سلطه برای متنفر کردن مخاطبان خود از اسلام به خصوص تشیع، استفاده آن‌ها از لقب‌ها و لباس‌های مخصوص شیعه است. یعنی وقتی مخاطب با قهرمانی همذات پنداری کرد و ضدقهرمان را دشمن پذیرفت، در ناخودآگاه از همه چیز ضدقهرمان، هیولایی در ذهن و تخیل خود می‌سازد و هنگام مواجهه با مصادیق واقعی در فضای خارج از داستان، این تطبیق صورت می‌پذیرد و به آن واکنش منفی بروز می‌دهد. از جمله واکنش به مصادیق ظاهری شخص یعنی اسم و لباس اوست.
در انیمیشن «علاءالدین[6]» محصول 1992، دو شخصیت دزد و منفی، با نام‌های جعفر در سِمَت وزیر موذی دربار سلطان و دزدی حرفه‌ای با نام کاظم هستند. در فیلم دزد بغداد[7] نیز شخصیتی با نام جعفر در سِمَت وزیری موذی وجود دارد. جعفر، لقب امام ششم شیعیان و کاظم نیز لقب امام هفتم شیعیان است. در فیلم کشتی‌گیر[8] یک ضدقهرمان با نام آیت‌الله وجود دارد. آیت‌الله از القاب مورد استفاده برای رساندن موقعیت روحانیت تشیع است.
در فیلم هندی-هالیوودی «قربانی» علاوه بر تأکید بر اینکه تروریست‌های داستان شیعیان هستند، شعری در وصف حضرت علی پخش می‌شود که کلمه علی مولاء به صورت موتیف به گوش مخاطب می‌رسد.
در فیلم «سنگسار ثریا میم»، شوهر ثریا به عنوان منفورترین شخصیت فیلم علی نام دارد و ملای ده نیز به عنوان هم دست او حسن نام دارد. علی، نام امام اول شیعیان و حسن نام دوم شیعیان است.
در فیلم‌های هالیوودی در راستای بدنام کردن روحانیت شیعه، لباس آن‌ها بر تن شخصیت‌های منفی فیلم دیده می‌شود. وجه ممیز اکثرِ این روحانیان بدجنس و تروریست‌پرور هالیوودی، عمامه سیاهی است که بر سر دارند. این گونه استنباط می‌شود که تولیدکنندگان این آثار، درصدد هستند با این طراحی لباس‌ها، به رهبران ایران اسلامی که تاکنون به دست دو سید بزرگوار اداره شده و دارای عمامه‌ای سیاه هستند، اشاره‌ای کند و مخاطب را به این شخصیت‌های بزرگوار و عالی‌مقام بدبین کنند.
آلاون آبوتبول[9] بازیگر اسرائیلی در فیلم مجموعه همه دروغ‌ها در نقش روحانی شیعه به نام السلیم ایفای نقش می‌کند. السلیم فردی بسیار خطرناک به تصویر کشده شده است که با فتاوا و سخنرانی‌های او بر ضد غرب، عملیات‌های ترورستی مختلفی انجام می‌پذیرد. او که تحصیل کرده آمریکاست، به تمام رموز امنیتی اطلاعاتی سازمان سیا آگاه است و دست‌گیری‌اش بسیار دشوار به نظر می‌رسد.
در فیلم پنج مناره در نیویورک[10] روحانی تندرو با نام شیخ با ریشی بلند و عمامه‌ای سیاه تفکراتی بسیار رادیکال دارد. این شیخ با تهییج کودکان و سخنرانی‌های آتشین در وصف جهاد علیه آمریکا و هم‌پیمانانش، عملیات‌های تروریستی بسیاری را طراحی کرده است.
کلیف کرتیس، بازیگر نیوزلندی فیلم «اینسایدر» در نقش رهبر حزب‌الله با نام شیخ فضل‌الله ایفای نقش می‌کند. در این فیلم شیخ فضل‌الله رهبر حزب‌الله است که محافظان بسیار تندرو و متعصبی دارد که هیچ اعتمادی به آمریکایی‌ها ندارند. چهره‌های خشن و رفتارهایی عصبی همراه تفنگ‌های مسلح و آماده شلیک در هر شرایطی همراه وی است.
احمد بن لاربی بازیگر عرب فیلم «حکومت نظامی» در نقش رهبر تروریست‌ها با نام شیخ احمد بن طلال ایفای نقش می‌کند. شیخ طلال، رهبر معنوی تروریست‌هایی است که در عراق به وسیلۀ سیا برای سرنگونی صدام آموزش دیده بودند.
در فیلم سیریانا(Syriana) از چهار روحانی شیعه سه نفر از آن‌ها عمامۀ سیاه دارند. روحانیانی که بعد از شکنجۀ مأمور سیا، سعید الهاشمی مأمور اطلاعات ایران را از کشتن باز می‌دارند و بیشتر نقش وساطت را بازی کرده و از ایران بر ضد آمریکا حمایت می‌کنند.
عموی سید بزرگ محمودی در فیلم «بدون دخترم هرگز» روحانی شیعی بدقیافه و بدهیکل، پرخور و پرحرفی است، او نیز عمامۀ سیاه بر سر دارد.
در فیلم هری پاتر[11] یکی از شخصیت‌های منفی که نقشۀ قتل هری پاتر را در سر می‌پروراند و به لرد ولدمورت وفادار است، عمامه‌ای شبیه عمامۀ شیعیان همراه تحت الحنک بر سر دارد.
در فیلم شاهزاده پارس[12] حسن‌سین، شخصیت قاتل و تروریست، عمامه‌ای سیاه بر سر دارد. نوشتن اسم این شخصیت نیز خود قابل توجه است. این گروه که سعی می‌شود آن‌ها را همان حشاشین و طرف‌داران حسن صباح فرقۀ اسماعیلیه معرفی کنند، افرادی بسیار حرفه‌ای در ترور هستند. اسم او به لاتین Hassansin نوشته می‌شود، از دو کلمۀ حسن و سین تشکیل شده که می‌توان گفت بخش اول یعنی حسن به حسن صباح مؤسس این فرقه و سین به معنای گناه اشاره دارد. همان گونه که san در لاتین به معنای قداست است می‌توان سین را به معنای نامقدس گرفت.
آمریکا در سال‌های اخیر به جای تهاجم سخت، تهاجم نرم را انتخاب کرده است و یکی از ابزارهای مهم در دست آمریکا، سینما بوده است؛ هالیوود به عنوان عصای دست آمریکا نقش اساسی و بی‌بدیل در این زمینه ایفا کرده است.
یکی از ابعاد جنگ نرم آمریکایی‌ها، تحت الشعاع قرار دادن شیعه و معرفی یک چهرۀ نامناسب از اسلام و شیعیان در اذهان مردم جهان بوده است و با ظرافت و پیچیدگی خاص این موضوع را دنبال کرده است.
در نظام رسانه‌ای غرب، به ویژه سینمای هالیوود همواره این پیام کلی به ذهن ضمیر و ناخودآگاه مخاطبان جهانی القا می‌شود که سرچشمۀ تمام اعمال خشن، غیر انسانی، تروریستی و اخلال در نظم جهانی و به طور کلی، هر رویداد غیر منتظره‌ای که در جهان اتفاق می‌افتد، مسلمانان به ویژه شیعیان هستند.
مسؤولیت‌های سنگین در قبال این هجمه‌های غرب بر عهدۀ سینمای داخلی است که علاوه بر معرفی چهرۀ واقعی اسلام و شیعیان در داخل و خارج از کشور، بتواند چهرۀ غرب، دسیسه‌های آن‌ها و راهبردهای آن‌ها مقابله با ایران و اسلام را معرفی کنند. افزایش سواد رسانه‌ای مردم رسالت دیگری است که بر عهدۀ دستگاه‌های فرهنگی قرار دارد تا زمینه را برای افزایش آگاهی مردم نسبت به این اقدامات فراهم کنند.
پیوست‌ها و منابع:
[1] مجید صفاتاج، سینمای سلطه (تهران:انتشارات سفیر اردهال، چاپ چهارم، 1389) ص 50 و 72-71
[2] سید حسین نصر، جوان مسلمان و دنیای متجدد([بی‌جا]، انتشارات طرح‌نو، چاپ هشتم، 1398) ص313
[3] سیدحسین شرف‌الدین، سیدمهدی گنجیانی (1392) هالییود و توطئه اسلام هراسی با شگرد نفوذ در ناخودآگاه، سال چهارم، شماره چهارم 104
[4] حمید مؤذنی، بازنگری انتقادی: مار و پله‌ی سیاست‌ورزی ایرانی([بی‌جا]، انتشارات شروع، چاپ اول، 1387) ص 343-345
[5] Richardson, J. E., & Poole, E. (Eds.). (2006). Muslims and the news media
[6] Aladdin 1992
[7] The Thief of Bagdad 1940
[8] The Wrestler 2008
[9] Alon Abutbul
[10] Five Minarets in New York 2010
[11] Harry Potter and the Chamber of Secrets 2002
[12] Prince of Persia: The Sands of Time 2010
[13] سیدمهدی گنجیانی، محمود علی‌پور، مرکز فرهنگی هنری دفتر تبلیغات اسلامی، اسلام‌هراسی در سینمای هالیوود(قم: انتشارات موسسه بوستان کتاب، چاپ اول، 1396)
بیشتر بخوانید:
فیلم های ضد شیعه فیلم های ضد شیعه فیلم های ضد شیعه فیلم های ضد شیعه هالیوود هالیوود هالیوود هالیوود هالیوود هالیوود هالیوود هالیوود هالیوود هالیوود هالیوود
