بانک چیست؟

بانکداری در یک تعریف علمی به معنای مؤسساتی است که از محل سپرده‌های مردم، سرمایه‌های لازم را در اختیار اشخاص و صاحبان واحدهای صنعتی کشاورزی و بازرگانی قرار می‌دهد. تاریخ بانکداری به دوران اختراع خط برمی‌گردد و اکنون نیز مؤسسات مالی که به بانکداری و ارائه خدمات فاینانس می‌پردازند همچنان رو به تکامل هستند.

در ابتدا بازرگانان درآمد و محصول تلاش خود را تحت عنوان اجناس قیمتی در اختیار زرگران قرار می‌دادند و به منظور پرداخت پول به دیگران برای زرگر نوشته‌ای را می‌نوشتند تا از سپرده‌ای که در اختیارش هست مقدار معینی را به یک شخص پرداخت کند. این یادداشت امروز به عنوان «چک» شناخته می‌شود ولی در دوران ابتدایی آرام آرام به عنوان یک واحد پولی ارزش پیدا کرد.

تاریخچه اولین بانک

سیستم نوین بانکی در سال ۱۵۸۷ میلادی در ونیز آغاز به کار کرد و بانکی به نام «بنکودی ریالتو» تأسیس شد. از آن پس مردم می‌توانستند پول، طلا و نقره خود را نزد این بانک به امانت بسپارند و در واقع لزوم وجود آن را درک کردند.

بانک در مقابل دریافت پول، طلا و نقره رسیدی به مشتری ارائه می‌داد. صاحب رسید می‌توانست از آن به عنوان نوعی اوراق بهادار استفاده کند. این تعریف را بانک‌های امروزی برای جلب اعتماد مخاطب ارائه داده‌اند که آن زمان در واقع ابتدایی‌ترین شکل بانکداری توسط یهودیان و زرگرها پدید آمده بود؛ تجار و بازرگانان پول و نقدینگی مازاد خود را به امانت نزد زرگرها قرار می‌دادند تا از آن مراقبت کنند و تاجر در مقابل پرداخت پول، رسیدی از زرگر دریافت می‌کرد. زرگر نیز این پول را به عنوان وام یا نزول به دیگران قرض می‌داد ودر مقابل از آن‌ها سود می‌گرفت. به این ترتیب بر مقدار پول اولیه افزوده می‌شد که زرگر مقداری از این سود را به صاحب اصلی پول پرداخت می‌کرد و در واقع این آغاز نظام بانکی بود.[1]

خاندان‌های زیادی بانکداری را در کشورهای مختلف آغاز کردند اما ابتدا خانواده «اگیبی» بود که بانکداری را رواج داد از ابتکارات اگیبی‌ها در بانکداری ابداع نوعی عملیات مالی بی‌نظیر در آن دوره بود؛ که این ابداع نظیر پرداخت وام در مقابل دریافت گرو یا چیزی به امانت بود. این ابتکار باعث شد وام‌گیری بسیار آسان شود. اگیبی‌ها علاوه بر فعالیت‌های بانکداری به کارهای دیگری همچون سوداگری مشغول بودند؛ خرید و فروش مبادله اجاره مستقلات و اموال غیرمنقول  مانند خانه، زمین، مزرعه و همچنین تجارت برده و خرید و فروش چارپایان از جمله فعالیت‌های این خاندان بود. اگیبی‌ها همچنین به وکالت نیز می‌پرداختند، موکلان آنان همه از مقامات درباری اعضای خاندان سلطنتی و افراد بسیار ثروتمند بودند.

در آغاز سلطنت نبونید، پادشاه ستمگر بابل که از کورش هخامنشی شکست خورد، رئیس خانواده اگیبی «نبوآهه ایدین» بود. پس از مرگ وی در سال ۵۴۳ ق.م، پسرش «ایدی مردوک بالاتو» فعالیت مستقلاتی و ارضی خود را توسعه داد. این اسامی نشان می‌دهد که خانواده اگیبی به نشانه وابستگی و ادغام خود در تمدن کلدانی، نام‌های بابلی برای خود انتخاب کرده بودند.[2]

خاندان‌های زرسالار پایه‌گذاران بانک

عمدتاً وظیفه بانکداری را خاندان‌هایی متقبل می‌شدند که در عرصه ربا و نزول ید طولایی داشتند و نسبت به مسائل مالی نفوذ اقتصادی و سیاسی در جامعه داشتند و تنها مسئله‌ای که برایشان مهم جلوه می‌کرد مسئله سود و سودآوری بود؛ از این طریق جیب رعیت جامعه را خالی می‌کردند تا همیشه بهترین‌ها برای آن‌ها باشد. از اینجا مسئله سازمان بانک پدید می‌آید که چگونه و با چه ترفندی توانسته‌اند در میان افراد جامعه جا باز کند. هرچند قبل از دوره هخامنشی بانکداری به طرز ابتدایی مرسوم بود ولی در انحصار معابد و شاهزادگان قرار داشت. سپس در زمان هخامنشیان بازرگانی رونق یافت و پول مسکوک رایج شد.

معروف‌ترین این بانک‌ها اجیبی(اگیبی) بود که به مهاجران يهودى مقیم بابل تعلق داشت و به کلیه امور بانکی از قبیل سپرده، اعطای وام و رهن گرفتن املاک می‌پرداخت و سرمایه آن هم برای خرید و فروش منازل، احشام، غلامان و کشتی‌های حامل کالا به کار می‌رفت.[3]

نخستین بانک ایالات متحده آمریکا در سال ۱۷۸۲ میلادی در فیلادلفیا آغاز به کار کرد، اولین بانک انگلستان در سال ۱۸۵۲ میلادی تأسیس شد. امروزه در تمام کشورهای جهان تعداد زیادی بانک وجود دارد. بانک‌های ابتدایی فقط دو کار انجام می‌دادند؛ دریافت پول از مشتری و پرداخت وام با بهره. در حال حاضر بانک خدمات زیادی به مشتریان ارائه می‌دهد و وظایف متعددی برعهده دارد؛ ارائه کارت‌های اعتباری پرداخت ارز به مسافران خارج از کشور نگهداری از اشیای قیمتی مثل جواهرات چاپ اسکناس و اوراق بهادار مشارکت در اداره نظام اقتصادی کشور و…. از جمله وظایف بانک‌های امروزی است.[4]

بانک در ایران و فقه اسلامی

از منظر اسلام، مسئله بانک و بانکداری مسبوق به سابقه نیست و فقهای معاصر مسائل مربوط به آن را تحت عنوان مسائل مستحدثه مطرح کرده‌اند.
امروزه بانک‌های ایرانی به دلیل وجود جمعیت کثیر مسلمان در این کشور خود را به شدت درگیر بانکداری بدون ربا نشان می‌دهند؛ بنابراین بانک ملی ایران پیرامون بانکداری بدون ربا به شهید صدر تمسک میکند و مدعی است شهید صدر دو بحث در ایجاد بانکداری غیرربوی بیان داشت: اول اینکه در اساس و به طور پایه‌ای بانکداری چگونه اسلامی می‌شود و دوم اینکه چه کنیم تا در صورت عدم تغییر وضع موجود نوعی بانکداری رواج یابد که لااقل شبهه ربوی نداشته باشد؛ یعنی از اساس و بنیان بانکداری اسلامی مطرح نشود که با مشی حکومت مطابق نباشد، بلکه به گونه‌ای باشد که بتوان با حفظ شیوه بانکداری متعارف فعلی(ربوی) و حذف نقاط منفی آن (ربوی بودن) از طریق استناد به فتاوای مشهور و همچنین حفظ نقاط قوت این بانکداری مانند نقل و انتقال
پول به اصلاح آن پرداخت.

بانک؛ حاصل روحیه زرسالار یهودیان

برای همه ادیان مسئله گردش مالی و نظام اقتصادی جامعه از جمله مباحث مهم بوده است؛ همه ادیان الهی و غیرالهی فعال و مؤثر در فضای اجتماعی تلاش دارند با تعیین کلیات نظام اقتصادی جوامع را مدیریت کنند تا مردم به سمت گمراهی و فساد نروند و آلوده نشوند؛ آن‌ها می‌خواهند غبار کدورت را از دامن اجتماع بزدایند تا درگیری‌های مادی بشر بالا نگیرد.

یهودیان نه به عنوان پیروان حضرت موسی(ع)، بلکه یک شبکه زرسالار پیوسته به هم از دوران این پیامبر اولوالعزم دور هم جمع شده و در حال فعالیت اقتصادی بودند. آنان تحریفات زیادی بر شریعت آسمانی حضرت موسی(ع) وارد نمودند و کتاب‌های انحرافی همچون تلمود پدید آورده و نکات خود خواسته را وارد این کتب کردند.

شیوع بانک و رباخواری به دلیل روحیه اقتصادی مال‌اندوزی یهودیان است. آن‌ها در این حرفه خبره شدند و توانستند نبض اقتصاد جوامع را در دست گیرند. همچنین با استحکام پایه‌های نخستین جوامع یهودی در سده یازدهم میلادی، رباخواری به شکلی گسترده در اروپای مرکزی رواج یافت. حاملین این موج، یهودیان بودند و پیوند این پدیده با یهودیان آن چنان است که در فرهنگ‌های اروپایی واژه يهودى مترادف با رباخوار بود.[5]

یکی از کارکردهای یهودیان درباری ضرب سکه بود، در سده‌های هفدهم و هجدهم بیشتر سکه‌های دربارهای آلمان از نقره بود با افزایش تکاپوی اقتصادی در این دوران فلز فوق کمیاب شد و تأمین نقره مورد نیاز برای ضرب سکه به یکی از وظایف مهم الیگارشی یهودی بدل گردید.[6]

هر کجا قدرت باشد یهودیان چاپلوسانه در آنجا ازدحام می‌کنند؛ چراکه نزدیکی به قدرتمندان قدرت و دروازه قدرت محسوب می‌شود. بدون شک تناقض موجود در این واقعیت که استوارترین قدرت سیاسی در بزرگ‌ترین شهریهودی جهان «تامانی» در اختیار غیر یهودیان قرار داشت، بیشتر آنان را برمی‌انگیخت. طبیعی بود که بزرگترین شهر یهودی جهان خواستار حکومتی یهودی شود. وقتی شوئنبرگ، بانکدار یهودی آلمانی با اسم مبدل «آگوست بلمونت» به آمریکا رفت تا نماینده منافع روچیلدها باشد نگاه تیزبین او باعث شد فوراً مراحل موفقیت را طی کند و او یکی از اعضاء و حامیان تامانی شود.[7]

اقتصاد یهود در مسیحیت نیز بی تأثیر نبود. از جمله دخالت مدیچی‌ها در انتخاب پاپ یا حتی مبارزه کاتولیک‌ها با زرسالاران یهودی در سال ۱۸۸۰ میلادی به پیدایش بانک کاتولیک یونیون جنرال انجامید که ساده‌لوحانه تصور میرفت می‌تواند به نفوذ زرسالاران یهودی در اقتصاد فرانسه پایان دهد، این بانک با دسیسه آشکار روچیلدها ورشکسته شد و پیامد این حادثه، ایجاد موجی از نفرت علیه زرسالاری یهود بود.[8]

/101

پی‌نوشت‌ها:

[1] . http://banki.ir/akhbar/1-news/14783

[2] . http://banki.ir/danestaniha/216-banki/1965-bank-dare

[3] . زنگی آبادی، علی؛ حسینی، رحمان علی سیر تحول ،بانکداری از آغاز تا کنون نشریه بانک و اقتصاد، شماره ۱۱۰ آذرماه ۱۳۸۹

[4] . https://article.tebyan.net/94509

[5] . Americana, vol 10, p 22

[6] . شهبازی، عبدالله زرسالاران یهودی و پارسی استعمار بریتانیا و ایران، ج1، ص ١٥٦.

[7] . فورد ،هنری، یهود بین الملل، ص۱۳۹

[8] . شهبازی، عبدالله زرسالاران یهودی و پارسی استعمار بریتانیا و ایران،ج1، ص 224.