فیلم ready player one «بازیکن شماره 1 آماده» فیلمی در ژانر علمی-تخیلی با موضوع آخرالزمانی به کارگردانی و تهیه‌کنندگی استیون اسپیلبرگ[1] است که در سال ۲۰۱۸ منتشر شد.
داستان فیلم ready player one در بخش‌‌هایی به صورت انیمیشن سه‌بعدی به تصویر کشیده می‌شود. این فیلم با هزینۀ 175 میلیون دلاری تولید شد و شرکت برادران وارنر آن را توزیع کرد و فروشی بالغ بر 582 میلیون دلار را رقم زد.
فیلم ready player one بر پایۀ رمانی به همین نام از «ارنست کلاین» با بازی تای شرایدن در نقش «وید اوون واتس» ساخته شده است. فیلم «بازیکن شماره 1 آماده» در سایت آی‌ام‌دی‌بی (IMDB)، امتیاز 7.4 و در سایت متاکریتیک، امتیاز 7.3 را از سوی مخاطبان دریافت کرده است. ما در این نوشتار به دنبال نقد فیلم بازیکن شماره 1 آماده به عنوان طیف جدیدی از فیلم‌های آخرالزمانی یهودی هستیم.
خلاصۀ داستان فیلم ready player one
در ادامه داستان فیلم ready player one لو می‌رود
داستان فیلم ready player one از جایی آغاز می‌شود که جامعه جهانی پس از گذراندن غارت، جنگ و سختی‌های بسیار در جهان واقعی، در سال 2045 تنها راه نجات خود را نه در پذیرش مشکلات، بلکه در فراموشی آن می‌یابد.
در این میان طراح بازی به نام «جیمز هالیدی» جهانی مجازی به نام «اویسیس» که امروزه از آن با عنوان متاورس یاد می‌شود ایجاد می‌کند تا بشر بتواند بدون محدودیت‌های مادی به هویت و دنیای خیالی خود جامۀ عمل بپوشاند.
در محله‌های زاغه‌نشین اوهایو نوجوانی به نام «وید» که والدین خود را در میان همین اتفاقات تلخ از دست داده است، همراه خاله‌اش زندگی می‌کند. وید که از کودکی در فضای متاورس زیسته، تجربه خاصی در جهان واقعی ندارد و تمام دنیای خود را محدود به همین بازی می‌داند.
در فیلم ready player one جهان به شدت متأثر از این بازی شده است. جیمز هالیدی پس از مرگ خود با مسابقه‌ای که طراحی می‌کند، دنبال انتخاب جانشینی برای ادارۀ متاورس است. در این بخش منجی متاورس وارد عمل می‌شود تا با به دست آوردن تخم اژدها خداوندگار متاورس شود. او در راه رسیدن به تخم اژدها چالش‌هایی در پیش دارد.
شخصیت‌پردازی‌های فیلم ready player one
در دنیای متاورس، هویت فرد، ثابت و تشخیص‌پذیر نیست؛ بلکه یک هویت سیال است. چرا که ما می‌توانیم برای خود هویت خیالی بسازیم.[2] هویتی که می‌تواند به طور کامل از واقعیت گسسته باشد؛ شخصیت‌هایی که در این فیلم نقش ایفا می‌کنند و ما در نقد فیلم ready player one سعی کرده‌ایم که به هر دو بعد افراد اشاره کنیم. البته این هویت‌ها ارتباطی دو طرفه با هم دارند که به خوبی در فیلم به نمایش درآمده‌اند.
البته در متاورس، شخص می‌تواند خودش با هویت حقیقی باشد و تنها از آن به عنوان یک وسیله برای انجام دادن امور روزمره‌اش استفاده کند. اما همچنین می‌تواند هویت جدیدی برای خودش بسازد و با تعریف تازه‌ای از خود، وارد اجتماع شود که این کار، تنها در دنیای متاورس امکان‌پذیر است. در این انتخاب، تصورات خیالی‌اش را در متاورس محقق می‌کند.[3]
وید اوون واتس
نوجوانی 15سالۀ فیلم ready player one که تجربۀ خاصی در دنیای واقعی ندارد، تمام زندگی خود را محدود به فضای متاورس می‌داند. او با نام مستعار «پارزیوال» در راه رسیدن به جایزه هالیدی با دختری به نام «سامانتا اولین کوک» علاقه‌مند می‌شود.
او را می‌توان منجی منحصر به فرد سینمای هالیوود دانست. شخصی که در زندگی واقعی انسانی بی‌مصرف است و در پیچ‌وخم داستان تبدیل به منجی جهانیان می‌شود.
در فیلم ready player one ویژگی مشترک او و هم سالانش در تعامل با پدیده‌ها، سخت‌کوشی و مصمم بودن است. هر چند که آن هدف پوچ باشد. در واقع سینمای هالیوود پس از ساختن اسطوره‌ها و الگوهایی غیرقابل دستیابی برای نوجوانان تصمیم گرفته است تا الگویی از میان خودشان به آن‌ها ارائه دهد. الگویی که کاملا با اتکا بر خود به موفقیت می‌رسد.
سامانتا اولین کوک
سامانتا با نام مستعار آرتمیس در اوایل فیلم با پارزیوال آشنا می‌شود. پارزیوال که به «آرتمیس» علاقه‌مند شده، در مسابقه کلید اول تخم اژدها بر خلاف جریان مسابقه‌ها به آرتمیس کمک می‌کند و او را از دست کینگ کونگ نجات می‌دهد. ارتباط آن‌ها در ادامۀ فیلم محکم‌تر می‌شود.
در فیلم ready player one آرتمیس با اینکه شخصیتی محکم و سختی کشیده است و علاقه به تنها زندگی کردن دارد، تنها با چند برخورد نسبتاً عادی با پارزیوال، به او علاقه‌مند می‌شود. او که برای انتقام گرفتن از «آی او آی» وارد متاورس می‌شود، پارزیوال را نوجوانی ضعیف می‌داند و او را به این دلیل که تمام زندگی‌اش محدود به متاورس است ملامت می‌کند.
نکته مهم آن است که چگونه در فیلم ready player one این چنین شیفته پارزیوال می‌شود؟ با اینکه می‌توان برای این سؤال توجیهاتی تراشید، اما نمی‌تواند ضرورت این سؤال را به طور کامل از بین ببرد. این مسأله به نوبۀ خود اتفاقی غیرمنطقی است و آن را می‌توان از ضعف‌های شخصیت‌پردازی و نویسندگی فیلم دانست.
جیمز هالیدی
خالق اویسیس(متاورس)، هالیدی فردی است که علی‌رغم محبوبیت خود به شدت تنها و درون‌گراست. هالیدی نمی‌تواند به خوبی با زنان ارتباط برقرار کند. ظاهر او بی‌شباهت به «تالیسمن» در «انیمیشن ناین» نیست.
او نماد خداوند در فیلم ready player one است که جهانی را برتر از جهان مادی خلق می‌کند و بر عرش تکیه می‌زند. او در این فیلم منجی را انتخاب می‌کند و در جهان خود اراده خویش را حاکم می‌کند و در مقابل شاگرد عصیان‌گر خویش می‌ایستد.
نولان سورنتو
نولان از شاگردان سطح پایین هالیدی است و مدیریت باندی را در فضای متاورس(اویسیس) به عهده دارد که با در اختیار داشتن تعداد زیادی بازیکن در آواتار‌های مختلف و نیز متفکران و رمزگشایان متعدد به دنبال در دست گرفتن افسار متاورس(اویسیس) است.
شخصیت او به عنوان ضدمنجی برای بسیاری از مخاطبان نقش کلیشه دارد. او رهبری جبهۀ شر را عهده‌دار است و در نبرد نهایی فیلم ready player one در لباس «مگاگودزیلا» ظاهر می‌شود. او فردی مستبد و قدرتمند است و در راه رسیدن به هدف خویش از انجام هیچ‌کاری ابایی ندارد.
نولان در پایان فیلم ready player one به وید می‌رسد و علی‌رغم اینکه توان کشتن او را دارد و چیزی برای از دست دادن ندارد، با دیدن صحنۀ در دست گرفتن تخم مرغ توسط وید دچار انقلابی درونی می‌شود. قابل هضم نیست که نولان چرا و چگونه دچار این انقلاب درونی می‌شود. اسپیلبرگ این گونه پایان داستان را به نفع منجی رقم می‌زند. بهتر بود کارگردان به جای استفاده از اتفاقی غیرقابل باور، فیلم را این‌گونه پایان نمی‌داد.
بررسی کارگردانی و بازیگری فیلم ready player one
ضعف‌هایی در بخش کارگردانی و بازیگری فیلم ready player one وجود دارد که در شأن اسطورۀ سینمای هالیوود نیست. بازیگری این فیلم تعریف خاصی ندارد و نکته شاخصی در آن به چشم نمی‌خورد.
بماند که بازیگری در آن سرشار از کلیشه‌های فیلم‌های آخرالزمانی است. دربارۀ کارگردانی هم به صحنه‌ای بر می‌خوریم که نمی‌توانیم آن‌را به عنوان صحنه‌ای از این فیلم بپذیریم. شاید تدوینگر از دستش در رفته و فراموش کرده که آن را کات بزند.
ماجرا از این قرار است که سامانتا وارد اتاق فرماندهی نولان شده و در قلعه نفوذ می‌کند. اما زمانی که نولان به اتاقش باز می‌گردد، او آن قدر غیرمنطقی و غیرحرفهای از جلوی چشمان نولان فرار می‌کند که تنها می‌توانیم مشابه آن‌را در فیلم‌های سطح پایین بیابیم.
بررسی دوربین
نمای کلی فیلم ready player one نزدیک و به طور کامل همراه با سوژه است تا روایتی منصفانه از ماجراجویی‌های شخص داشته باشد و مخاطب را با سوژه همراه کند. اما در صحنه‌هایی که سوژه وارد مکانی می‌شود برای نشان دادن محیط از نمای دور استفاده می‌کند. زاویه دوربین هم هم‌سطح چشم است. چرا که دوربین، نه بالاتر و نه پایین‌تر از سوژه حرکت می‌کند.
رمزگان اجتماعی
استیون اسپیلبرگ، از پرآوازه‌ترین اسطوره‌پردازان یهودی سینمای صهیونیستی و عضو کمیته‌ی عالی سینما برای تولید فیلم‌های تبلیغاتی به سود یهودیان مورد حمایت دولت اسرائیل است[4] در این فیلم با کاربرد رمزهای اجتماعی جهان آخرالزمانی کابالیسیتی را به خوبی به تصویر کشیده است. جهان در اثر جنگ‌ها، آشوب‌ها و غارت‌های بسیار به آستانه انحطاط و فروپاشی کشانیده شده است.
هرج و مرج، فقر و خرابی، حاشیه‌نشینی، از بین رفتن نمادهای ملی، ضعف دولت‌ها و پوچ‌گرایی مردم رمزهای فیلم ready player one است که نشان از نزدیک شدن مردم به آخرالزمان دارد. نبرد نهایی در مکانی رقم می‌خورد که رمزهای اجتماعی آن، انسان را ناخودآگاه به آرماگدون می‌کشاند.
جنگ نهایی فیلم ready player one در محلی است که نبرد نهایی در سه‌گانه ارباب حلقه‌ها رقم می‌خورد. به علاوه گنبد محافظی که نولان بر فراز قلعۀ خود می‌گذارد شبیه به گنبد جادویی محافظ مدرسه هاگوارتز در نبرد نهایی هری پاتر است. تیرگی رنگ‌های به کار گرفته شده، سکوتی که در سکانس‌های نهایی به کار رفته است، همگی رمزهایی هستند که برای القای جنگی سهمگین به کار گرفته شده‌اند.
جنگی که به آرماگدون شباهت دارد و در پی آن، اثری از آواتارها باقی نمی‌ماند. گویا آخرالزمان فرارسیده و همه چیز نابود شده است.[5] بنابراین فیلم ready player one با استفاده از رمزهای اجتماعی مناسب، آخرالزمان کاذبی را بازنمایی کرده است.
البته این نبرد این بار در هالیوود جور دیگری نشان داده می‌شود. این نبرد به تمامه در فضای متاورس صورت می‌گیرد و از تمامی ملل در آن حضور دارند که نشان از همه‌گیری آن است. به علاوه تیمی که جهان را نجات می‌دهد این بار یک آمریکایی نیست، بلکه گروهی است که اعضای آن را دو شرقی، دو آمریکایی و یک سیاه‌پوست تشکیل می‌دهد.
مبانی کلی فیلم ready player one
نبرد آخرالزمانی آرماگدون
در جریان داستان فیلم ready player one هالیدی جهانی را خلق می‌کند و پس از مرگ خویش برای انتخاب جانشینش مسابقه‌ای طراحی می‌کند. در این میان در کنار تلاش‌های تمامی مردم برای رسیدن به سه کلید مسابقه هالیدی، نولان سورنتو مدیر شرکت آی او آی با تعداد زیادی نیرو و امکانات به دنبال این سه کلید می‌گردد تا نقشه‌های شوم خویش را پیاده‌سازی کند. او را می‌توان نماد شیطان در این فیلم دانست؛ چرا که در مقابل هالیدی عصیان می‌کند.
وید در این بخش داستان فیلم ready player one در نقش منجی ظاهر می‌شود و می‌تواند با کمک دوستان خود دو کلید به دست بیاورد. حال تقابل برای رسیدن به کلید سوم آغاز می‌شود.
در این میان نولان تمام نیروهای خود را به قلعه‌ای می‌برد که کلید سوم در آن مخفی است. او برای حفظ این قلعه که همچون قلعه شیطان در ارباب حلقه‌هاست، از گنبدی جادویی استفاده می‌کند که مانند گنبد محافظ مدرسۀ هاگوارتز است.
پارزیوال به آنجا رفته و برای نجات جهان از همه کمک می‌خواهد. تمام مردم در تقابل خیر و شر وارد عمل می‌شوند. این درگیری به رهبری پارزیوال به عنوان منجی و نولان به عنوان ضدمنجی آغاز می‌شود.
این جنگ نتیجه‌ای جز ویرانی جهان و انسان‌ها را در پی ندارد و جهان [متاورس] مانند روزهای اول خود از زندگی خالی و گویا بی‌زمان می‌شود.[6] پس از کشته شدن تمامی موجودات در این جهان، منجی است که با تقلبی که کتابدار کتابخانه هالیدی به او می‌رساند، زنده می‌ماند و متاورس را از نابودی نجات می‌دهد.
در فیلم‌های متعدد، مفاهیمی چون منجی، دجال، وحش، هیولا، ضدمسیح و…، با چهره‌های گوناگون و با برداشت‌های شخصی استفاده شده است. این مهم به غیرتکراری بودن آثار، آزادی عمل عوامل سینمایی نیز منجر شده و طیف وسیعی از موضوعات را ذیل سینمای آخرالزمانی آورده است.[7]
اما فیلم ready player one آخرالزمانی متفاوت را به تصویر کشیده که نمونه‌ای از آن را نمی‌توانیم بیابیم. اسپیلبرگ این بار آخرالزمان را در متاورس به تصویر می‌کشد.
بررسی مؤلفه‌های آخرالزمان یهودی
آخرالزمانی که در این فیلم به تصویر کشیده می‌شود به طور کامل مطابق با آخرالزمان یهودی است. در این بخش به تعدادی از مؤلفه‌های آخرالزمان یهودی[8] اشاره می‌کنیم:
- اومانیسم و بشرمحوری: تکیه بر قوای نفس آدمی یا تسلیحات و تکنولوژی ساختۀ انسان، در این فیلم‌ها بسیار دیده می‌شود. در این فیلم‌ها قهرمان داستان بدون اتکا بر خداوند متعال و فقط با تکیه به چند انسان همنوع یا هوش و استعداد ذاتی‌اش یا ایمان به توانایی‌های جسمی و فکری بشری، در مقابل اهریمنان می‌ایستد و جهان را نجات می‌دهد. کما اینکه در این فیلم هم وید فقط با اتکا بر خود و چند انسان همنوع جهان را نجات می‌دهد.
- قهرمان‌سازی و منجی‌گرایی، تقابل خیر و شر، بلایای عظیم آخرین دوران و انسان مظلوم و بی‌پناه از مهم‌ترین مشخصات سینمای آخرالزمانی یهود است که در این فیلم هم ما شاهد این مسأله هستیم. در این فیلم نبرد نهایی خیر و شر به صراحت به نمایش در می‌آید.
- شیطان‌گرایی[9] یکی دیگر از مؤلفه‌های آخرالزمان یهودی است که در این فیلم نماد آن نولان و نیز دوست اوست که آواتاری شیطانی دارد که علاوه بر اینکه نماد اصلی او جمجمه است رنگ او هم سبز بوده و گنبد جادویی قلعه را فعال می‌کند. نکته جالب در این باره این است که حتی در متاورس هم از جادو استفاده می‌شود.
- در اتاق کودکی هالیدی هم دو پوستر وجود دارد که یکی ستاره پنج پری است که شخصی در میان آن است و دیگری اژدهایی است که روی در نقش بسته است.
هالیدی خداوندگار متاورس
هالیدی که خالق متاورس فیلم ready player one است، به گفته وید از سوی مردم پرستیده شده و تنها پناهگاه جهانیان است. او بر عرش خود تکیه می‌زند و پس از مرگش به دنبال شخصی می‌گردد که بتواند در مقابل اراده شیطان بایستد و منجی عالمیان باشد.
او بی‌شباهت به دانشمندان یهودی نبوده و تدفین او مانند عروسک شماره 2 در انیمیشن ناین است که ریشه در رسوم تدفین یونانیان و مصریان باستان دارد. از آنجایی که آیین‌های کابالیستی ریشه در آیین‌های مصریان باستان و پاگانیستی یونانیان باستان دارد، می‌تواند دال بر این مسأله باشد.[10]
نکته‌ای که در آخر فیلم ready player one مخاطب را در ابهام فرو می‌برد این است که وید در گفتگو با هالیدی از او می‌پرسد: تو مرده‌ای و او جواب می‌دهد که بله. و بعد می‌پرسد که آیا تو «آواتاری» و او جواب می‌دهد نه. و در انتها وید با تعجب می‌پرسد: پس تو چه هستی؟ و هالیدی او را با یک خداحافظی در ابهام فرو می‌برد.
زمانی که پس از نبرد نهایی زمین خالی از ارادۀ خدای متاورس (هالیدی) می‌شود و او برای بازگرداندن ارادۀ خود به زمین و شکست نیروی شر در تلاش است.[11] پس همان‌گونه که تالیسمن در وجود نه عروسک تجلی می‌کند، در وجود موجودی 0 و 1 متجلی می‌شود تا خداوندگار بعدی متاورس را منتصب کند.[12]
امکان این مسأله که هالیدی همچون جیک سالی که در فیلم سینمایی آواتار با آواتار خودش یکی شده باشد، هست. هر چه که باشد، حلول انسان یا خداوند در موجودی دیگر که اتفاقاً ماهیتی 0 و 1 دارد، چیزی است که در انیمیشن کابالیستی ناین به نمایش در می‌آید.
شکاف نسلی
در فیلم ready player one اصلاً ارتباطی میان نسل Y و Z مطرح نمی‌شود که بخواهیم شکافی میان آن متصور شویم. به علاوه تمامی مردم در سال 2045 اسپیلبرگ به شکل برابری آنچنان در فضای متاورس فرو رفته‌اند که تفاوتی میان نسل‌ها وجود ندارد.
شاید بتوانیم تمامی مردم این دوره را در دسته نسل متاورس جای دهیم. جایی که همه در تنهایی و عالم خیالی خود به سر می‌برند.
این در حالی است که در انیمیشن مرد عنکبوتی در دنیای عنکبوتی(Spider-Man: Across the Spider-Verse)، یکی از زنان عنکبوتی که آواتار او در جهان عنکبوتی است، یکی از دلایل خود برای بودن در متاورس را راحتی خود از دست خانواده می‌داند.
در فیلم مرد آزاد (Free Guy)، یکی از شخصیت‌ها در حالی به بازی می‌پردازد که مادرش از دست او که مدام در فضای مجازی است ناراحت و ناراضی است.
اما در فیلم ready player one ، نه تنها هیچ کس به وید انتقاد نمی‌کند که چرا همیشه در فضای متاورس به سر می‌بری بلکه مورد ستایش مردم و نزدیکانش قرار می‌گیرد و به عنوان منجی شناخته می‌شود.
فروپاشی نهاد خانواده
نهاد خانواده در فیلم ready player one به حدی کم‌رنگ است که تنها در مواردی رگه‌هایی از آن را مشاهده کنیم. اگر نامی از خانواده به میان آورده می‌شود یا همه اعضای آن در تنهایی به سر می‌برند و یا مرده‌اند. برای مثال شخصیت اصلی فیلم نزد خاله‌اش زندگی می‌کند. خاله‌ای که خود با شوهرش ارتباط خوبی ندارد. شوهری که برای برنده شدن در بازی خانواده‌اش را فدا می‌کند و برای ارتقاء آواتار خود پول خرید خانه جدیدشان را به طور کامل خرج می‌کند.
در ابتدای فیلم ready player one هم ما شاهد آن هستیم که مادر خانه در حالی در فضای متاورس(اویسیس) هست که غذایش آتش گرفته و کودکش در حال خبر دادن به اوست و او بی‌توجهی می‌کند.
متاورس، خوابی که اسپیلبرگ برای آینده جهان می‌بیند
در فیلم ready player one آمریکا فروپاشیده است. این روزها نیز ما شاهد آن هستیم که ایالت‌هایی که تجزیه‌طلبی را دنبال می‌کنند، اقتصادی که در حال فروپاشی است، هژمونی آمریکا که دیگر شکسته شده[13] و لیبرالیسم که دیگر حنایش رنگی ندارد[14] آمریکا را به مرز فروپاشی کشانیده است.
حال با وجود بلاهایی که در زندگی واقعی بر سر بشریت می‌آید او را دچار سرخوردگی و پوچی می‌کند. به طوری که به جای پذیرش واقعیت و قدم زدن در راه هدفی متعالی، به جهانی خیالی پناه می‌برد؛ جهانی که می‌تواند در آن بدون محدودیت‌های مادی به هر کاری که می‌خواهد بپردازد و آن قدر در خیال و وهم فرو برود که دیگر هیچ اثری از واقعیت باقی نماند. پس پا در متاورس می‌گذارد.
اینکه در نقد فیلم ready player one ما از لفظ متاورس به جای اویسیس استفاده کردیم، به این دلیل بود که اویسیس دقیقا همان چیزی است که امروزه به عنوان متاورس در میان دنیا شهرت یافته است.
متاورس، طرح ایجاد دنیایی به موازات جهان واقعی ما برای پیوند زندگی حقیقی با زندگی مجازی است. متاورس، یک واژه مرکب از متا (meta) به معنای فراتر، و یونیورس (universe) به معنای جهان است و از همین رو، می‌توانیم این واژه را فراجهان ترجمه کنیم.[15]
جهان متاورس، دنیایی است که در آن، حقیقت با خیال و تخیل در هم می‌آمیزد. از این‌رو، او به ما این امکان را می‌دهد که واقعیات جهان را تنزل دهیم؛ به نحوی که از آن امور معقول و تخیلی، تبدیل به امور محسوس شوند.[16]
در ابتدای فیلم ready player one وید می‌گوید: وقتی روی یک تردمیل چند جهته با حساسیت بالا می‌دوی نیاز به مقصدی ندارد. مردم برای آن چیزی که می‌توانند باشند وارد اینجا (متاورس) می‌شوند و برای آن چیزی که می‌توانند بمانند در اینجا ماندگار می‌شوند.
وید قبل از حمله به نولان نیز در صحبتی که خطاب به تمامی آواتارها دارد می‌گوید: من هم برای فرار از زندگی مسخره خود به اینجا آمدم و ماندگار شدم. من اینجا چیزی بیشتر و بزرگ‌تر از خود را پیدا کردم، هدف پیدا کردم، دوستانم را پیدا کردم و عشق را پیدا کردم.
متاورس را می‌توان تجلی و خروجی عینی دنیای ذهنی هر فرد دانست که در بستری که از سوی سازنده آن مهیا شده بروز می‌یابد. البته قدرت متاورس به حدی در حال ارتقا است که می‌تواند تمامی ساختار‌ها، نظامات و نهادهای سیاسی و اجتماعی را دگرگون کند و حتی تغییراتی در جهان خارج داشته باشد.
در فیلم ready player one هم اشاراتی به این مسأله شده است، برای مثال وقتی در فضای متاورس به فرد ضربه‌ای وارد می‌شود درد حاصل از این ضربه از طریق سنسورهای لباس‌های مخصوص متاورس به فرد منتقل می‌شود. و یا وقتی وید تخم اژدها را در دست می‌گیرد اثر در دست گرفتن آن در جهان واقع نیز برای مردم عیان می‌شود.
در واقع اسپیلبرگ به نمایندگی از یهود پیشگویی خود را از آینده جامعه بشری ارائه می‌دهد. هر چند متاورس هنوز به طور کامل شکوفا نشده اما در همین حد می‌توان مطمئن بود که جهانی با این قابلیت به حدی قدرت کنترل و تغییر در قوه شناخت انسان‌ها را دارد که می‌تواند جهان ایشان را دگرگون کند.
در واقع سرمایه‌داران جهان با ایجاد شبکه‌ای جهانی فراتر از مرز‌های دولت‌ها و ملت‌ها هدایت و اداره جهان را در دست بگیرند. این مسأله نیاز به پژوهش و تحقیق بیشتری دارد که در این مقال نمی‌گنجد.
[1] ر.ک: فرج‌نژاد و همکاران، (اداره کل پژوهش‌های اسلامی رسانه، مرکز فرهنگی هنری دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، چاپ اول، 1396)، ص 148.
[2] بیانات دبیرکل مجمع تقریب مذاهب اسلامی دکتر حمید شهریاری در فرهنگستان هنر، هستی و چیستی متاورس-پیوند میان خیال و واقعیت(نشریه ره‌آورد نور، شماره 78، بهار 1401)، ص 6.
[3] بیانات دبیرکل مجمع تقریب مذاهب اسلامی دکتر حمید شهریاری در فرهنگستان هنر، هستی و چیستی متاورس-پیوند میان خیال و واقعیت(نشریه ره‌آورد نور، شماره 78، بهار 1401)، ص 8.
[4] محمدحسین فرج‌نژاد، اسطوره‌های صهیونیستی در سینما(تهران: نشر هلال، چاپ سوم، 1398)، ص 88 و 89.
[5] حفیظه مهدیان، محمدحسین فرج‌نژاد، بررسی انتقادی کابالیسم در سینمای هالیوود(معرفت فرهنگی اجتماعی سال پنجم پاییز 1393 شماره 4 (پیاپی 20))، ص 139.
[6] حفیظه مهدیان، محمدحسین فرج‌نژاد، بررسی انتقادی کابالیسم در سینمای هالیوود(معرفت فرهنگی اجتماعی سال پنجم پاییز 1393 شماره 4 (پیاپی 20)، ص 139.
[7] فرج‌نژاد و همکاران، دین در سینمای شرق و غرب(اداره کل پژوهش‌های اسلامی رسانه، مرکز فرهنگی هنری دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، چاپ اول، 1396)، ص 178.
[8] محمدحسین فرج‌نژاد و همکاران، دین در سینمای شرق و غرب(اداره کل پژوهش‌های اسلامی رسانه، مرکز فرهنگی هنری دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، چاپ اول، 1396)، ص 177 تا 180.
[9] ر.ک: جن و شیطان در هالیوود
[10] ر.ک: فرج‌نژاد و اسماعیلی، تحلیل نفوذ فرهنگ کابالیستی در سینما.
[11] حفیظه مهدیان، محمدحسین فرج‌نژاد، بررسی انتقادی کابالیسم در سینمای هالیوود(معرفت فرهنگی اجتماعی سال پنجم پاییز 1393 شماره 4 (پیاپی 20))، ص 140.
[12] حفیظه مهدیان، محمدحسین فرج‌نژاد، بررسی انتقادی کابالیسم در سینمای هالیوود(معرفت فرهنگی اجتماعی سال پنجم پاییز 1393 شماره 4 (پیاپی 20))، ص 140.
[13] فوکویاما: هژمونی آمریکا در جهان به پایان رسیده است
[14] چامسکی: لیبرالیسم فقط یک افسانه بود/ روایت فروپاشی آمریکا از درون
[15] بیانات دبیرکل مجمع تقریب مذاهب اسلامی دکتر حمید شهریاری در فرهنگستان هنر، هستی و چیستی متاورس-پیوند میان خیال و واقعیت(نشریه ره‌آورد نور، شماره 78، بهار 1401)، ص 3.
[16] بیانات دبیرکل مجمع تقریب مذاهب اسلامی دکتر حمید شهریاری در فرهنگستان هنر، هستی و چیستی متاورس-پیوند میان خیال و واقعیت(نشریه ره‌آورد نور، شماره 78، بهار 1401)، ص 5.
