سیر تدوین و تألیف کتاب
مطالعه و نقد گروهی آثار سینمایی شاخص غرب، در چندین سال اخیر در گروه فرهنگی شهید آوینی، که جمعی از محققان رسانهای حوزه علمیه قم و دانشگاه باقرالعلوم (علیه السلام) و موسسه امام خمینی (رحمه الله علیه) و مرکز پژوهشهای اسلامی صداوسیما را شامل میشد، انگیزه اولیه این کار را در نویسنده به وجود آورد.
با پیشنهاد مرحوم استاد محمدحسین فرجنژاد و همیاری مسئولان دلسوز «خانه هنر و اندیشه مرکز پژوهش های اسلامی صدا وسیما»، طی سالهای 1386 تا 1388 مجموعه مقالات «اسطورههای صهیونیستی» در نه شماره پیاپی نشریه «رواق هنر و اندیشه» به چاپ رسید.
پس از آن، قسمتی از همین مطالب با افزودن بخشهای تکمیلی دیگر، تحت نظارت چند تن از اساتید محترم، با ویراست جدیدی از «موسسه فرهنگی هلال»، کتاب حاضر را به وجود آورد که به صورت مشترک به دست «نشر مرکز پژوهش های اسلامی صدا وسیما» و «انتشارات هلال» در بهار 1388 چاپ اول آن به جامعه کتابخوانان فارسی زبان، تقدیم شد.
برخی بخشهای مهم از مجموعه مقالات، مانند توضیحاتی که درباره تاریخچه پروتستانتیسم و پیوریتنیسم در مقالات بود، در کتاب نیامدند که امیدواریم با افزودن آن مطالب در چاپ بعدی بر غنای محتوایی کتاب افزوده شود.
همچنین امید است که وعده نویسنده در تکمیل «اساطیر صهیونی سینما» تحقق پذیرد و شاهد ویراست کاملتری از این کتاب باشیم. علاوه بر اینکه به عقیده نویسنده کتاب، هنوز مطالب نگفته در این باب باقی است که باید به قلم بیاید؛ گرچه نویسنده در مقالات و تک نگارههای سینمایی خود، برخی از آن مطالب را آورده است.
فصلهای کتاب
در این اثر، بخش اول به واژهشناسی اسطوره و اصطلاح شناسی آن و کشف معنای تاریخی اسطوره از منظر حکمای مسلمان پرداخته شده است. واژهشناسی این کلمه با توجه به زبانهای فارسی، عربی، انگلیسی، اوستایی، لاتین و یونانی انجام شده است.
در اصطلاحشناسی اسطوره، پیچیدگی معنای اصطلاحی اسطوره با توجه به تعدد مکاتب و اندیشمندانی که از «اصطلاح اسطوره» استفاده کردهاند، بررسی شده است.
در قسمت بعد، نویسنده کوشیده دریچهای نو به اصطلاحشناسی اسطوره از منظر حکماً و اندیشه اسلامی بگشاید و از بحر بیکران فلسفه و حکمت و عرفان اسلامی، قطرهای نوشیده و در نگاهی تطبیقی و انتقادی، نگاه مادی و یک جانبه غریبان به تاریخ و اندیشه را مورد بررسی قرار دهد.
این بخش از ابداعاتی در تقسیمبندی جدیدی از تاریخ برخوردار است و با نقد و اصلاح دلسوزان، میتواند همچون نسیمی به سوی تولید علم بر مبنای حکمت اسلامی وزیدن گرفته و جامعه دانشگاهی ما را از تعلبات مدرنیته و غربگرایی فاصله داده و به سمت تولید علم بومی رهنمون شود؛ و نقدهای دلسوزانه اندیشمندان، جوشش مبدعانه دیگر متفکران را سبب خواهد شد.
در بخش دوم، نویسنده کوشیده است با نیمنگاهی به تاریخ سینمای غرب و هالیوود و با توجه به منابع متعددی که درباره نفوذ صهیونیسم یهودی بر هنر و سینمای غرب نگاشته شده است، تبیینی مختصر از «نفوذ صهیونیان بر سینما» داشته باشد. همچنین نفوذ لابی پرقدرت صهیونیستهای مسیحی در کنار یهودیان مادهگرا و صهیونیست بر آمریکا و سینمای هالیوود نیز مدنظر قرار گرفته است.
در اینباره کمتر در منابع مکتوب فارسی شاهد نوشتههایی بودهایم؛ گرچه محققان، خطر نفوذ «تلاوانجلیسم» بر رسانههای اینترنتی و تلویزیونی و ماهوارهای و دیجیتالی صهیونیستهای مسیحی هستیم. همچنین اشارهای به نفوذ دولت امریکا و پنتاگون و سیا بر هالیوود شده است.
در ادامه این بخش، برخورد خشن و جدی صهیونیستها با مخالفین خود در غرب مورد بحث قرار گرفته و سپس درباره پیوند اسطوره و سینما و راز جهانی شدن اسطورههای صهیونیستی توضیحاتی بیان شده است.
در پایان این بخش، با توجه به کتاب پرتیراژ «سفر نویسنده» ساختار فیلمهای اسطورهای در هالییود بررسی شده است.
بخش سوم کتاب، به برخی «اسطورههای صهیونیستی» پرداخته است و آثار سینمایی متناظر آن اساطیر نیز، در ذیل هر کدام از آنها نقد و تحلیل محتوایی شدهاند. با مطالعه دقیق این بخش، رمزگشایی قابل توجه و نسبتاً جدیدی برای مخاطبان فارسیزبان از آثار شاخصی که در این سالها، ذهن و دل جوانان این مرز و بوم را به خود معطوف کردهاند، میشود.
آثاری چون سهگانه ماتریکس و پویانمای نه قسمتی اینماتریکس، کتاب هفت قسمتی هریپاتر که با تیراژ حدود چهارصد میلیون در جهان بهوفور تبلیغ شده است، سهگانه ارباب حلقهها که یکی از پرفروشترین آثار اسطورهای هالیوود میباشد، مجموعه فیلمهای پسر جهنمی، طالع نحس، مصائب مسیح، آخرین وسوسه مسیح، ژاندارک، دهفرمان، پرنس مصر، فهرست شنیدلر، فرارجوجهای، حس ششم، آرماگدون، جنگیر، جواهری در قصر (یانگوم بزرگ)، چه آرزوهایی که میآیند، هفت سال در تبت، کنستانتین، مرد عنکبوتی، هوش مصنوعی، سریال «ایکییوسان»، بودای کوچک، سمسارا، کوندون، کتاب آفرینش، الرساله محمد رسول الله، سلیمان و ملکه صبا، لوتر و . …
مطابق پیشگفتار نویسنده، اسطورههای صهیونیستی سینما، بیش از این مواردی است که در این کتاب به آن پرداخته شده و نیاز به مباحث زیادی دارد که فقط برخی در این اثر آمدهاند. البته اشارههایی به مناسبت به برخی دیگر از اسطورهها و بنمایههای صهیونیستی شده است ولی بازکردن آنها نیاز به چندین جلد و تلاش وافری از سوی نویسنده و سایر محققان دارد.
نویسنده در تبیین این اساطیر و بنمایهها کوشیده است با نگاهی دقیق به تورات و تلمود یهودیان و منابع اصلی یهود و مسیحیت صهیونیستی و ادیان شرقی آنها را استخراج و تقریر کند و سپس با نگاهی انتقادی و تطبیقی از زاویه اسلامی نقدهایی مختصر داشته باشد.
در این کتاب، بنا به نقد مفصّل فرقهها و مکاتب مطرح شده نبوده است که خود مجال واسعی میطلبد. این اثر بیشتر کوشیده نگاهی توصیفی و آگاهیبخش داشته باشد و آثار سینمایی و هنری مختصری را بهعنوان نمونه تحلیل کند و ادعا ندارد که تمام اساطیر و بنمایهها و سمبلها و فیلمهای صهیونیستی را بررسی کرده است.
مرحوم استاد محمدحسین فرجنژاد در بخشی از کتاب به معناگرایی و سینمای ماورا توجه کرده است، به مناسبت به عرفانهای شرقی نظر کرده است و در حد مختصری، برخی آثار بودیستی و هندوئی و کنفسیوسی که در هند و تبت و آمریکا و چین و ژاپن و کره ساخته شدهاند را تحلیل کرده است. توجه به تحلیل سریال یانگوم (جواهری در قصر) و تب کرهای که اخیراً جوانان و سایتهای اینترنتی و تلویزیون را به خود مشغول کرده از تمایزات مثبت و زمانشناسانه این کتاب است.
همچنین بررسی ارتباط پیچیده و پنهان بودیسم تبتی و بودای سکولار با صهیونیستها از منظر تاریخی و هنری و با توجه به مصادیقی چون ماتریکس و اینماتریکس، هفت سال در تبت و بودای کوچک در این اثر بررسی شده و هشداری جدّی به جامعه هنری و عموم مخاطبان سینما و تلویزیون داده شده است که مواظب «شرقگرایی هالیوود» باشند و در آن تأمل بیشتری کنند.
زمینههای سیاسی و دینی و تاریخی نحوه خاص ارتباط غرب معاصر و زرسالاران جهانی و معنویت خاص شرقی تحلیل شده که قابل توجه و دقت است؛ گرچه نویسنده بیان داشته بررسی کاملی از سینمای معناگرا به تحقیق جداگانهای محتاج است که در چندین مجلّد به تمام نحلههای معناگرایی بپردازد.
در همین بخش نوع نگاه سینمای غرب به خدا، وحی و پیامبری و شیطان با توجه به منابع اصیل یهودی و مسیحی نیز بررسی شده و تضعیف نقش خدا پس از مدرنیته و شرگرایی و شیطانگرایی در هنر معاصر غرب به دقت موشکافی شده است و مبانی کلامی و فکری و تاریخ شیطانگروی و ارتباط شیطانپرستان و کلیسای شیطان و صهیونیستهای حاکم بر آمریکا مورد توجه قرار گرفته است و در ادامه برخی از آثار مطرح سینمایی که مستقیم یا غیر مستقیم به ترویج و تثبیت فرقههای جعلی و ادیان جدید شرگرا و شیطانگرا و شرقگرا پرداختهاند، تحلیل شدهاند.
در بخش نگاهِ غرب جدید به مقوله وحی و پیامبری، با بررسی آثار مهمی از یهودیان و مسیحیان هالیوودی و اسلام با تقریر هالیوود، بحث ادامه پیدا کرده است.
در این بخش، دوری یهودیان از توحید و عبودیت و ترویج اومانیسم و دنیاداری یهودی و اخلاق هلنیستی و جادوی مصر و روم و بابل و ترویج التقاط مسیحیت و میترائیسم از عمده دلایل انحرافِ نگاهِ غربیان به مقوله نبوت دانسته شده است و با بررسی نفوذ یهودیت بر مسیحیان از اوانِ مسیحیت و فرقههای یهودی-مسیحی متأخّر آثار شاخص متناظر با این موارد نیز مورد بررسی و دقت قرار گرفته است.
نگاههای تصوف یهودی(کابالیسم) و تأکید زرسالاری یهودی-مسیحی بر خودپسندی و تفرعن انسان و اسلامستیزی آشکار صلیبیون در غرب نیز، اشاره شده ولی بحث کامل اسلامستیزی در سینما و کابالیسم و آخرالزمان در سینمای غرب به مجلدات بعدی حواله شده است.
لیست برخی اسطورهها و بنمایهها و عناصر تکرار شوندۀ سینمای صهیونیستی که در این کتاب، مفصلتر پرداخته شدهاند، بدین قرار است:
– ارض موعود، میراث نیاکان، سرزمین مادری، اسرائیل بزرگ و شهر زایان
– مادر، قبیلهگرایی متعصّبانه
– قوم برگزیده، نژاد برتر
– ملت واحد یهود
– دولت الهی اسرائیل
– سرزمین بدون مردم، برای مردم بدون سرزمین
– بهشت زمینی، اتوپیای بنیصهیون، آرمان شهر بسته و معاد مادّی
– خدای ناتوان، توحید قومی و الوهیت یهود
-شیطان قدرتمند، مقدمهای بر پرستش شیطان، نمادها و فیلمهای شیطانگرا
– حمله شیطان به سرزمین موعود
– بودیسم غربی، لامائیسم صهیونیستی و عرفانهای پُستمدرن
– پیامبران قومی، پادشاهان نژادپرست، رهبران قدرتطلب، پیشگویان قبیلگی
– مسیح یهودی، مسیحیت پولُسی، پروتستانتیسم اصلاحگرا، پیوریتنیسم یهودگرا
– مسیحیت صهیونیستی، پروژه آخرالزمانسازی اوانجلیستی
– هولوکاست، اتاقهای گاز، کشتار شش میلیون یهودی در کورههای یهودیسوزی، کارخانه صابونسازی
در نهایت فهرست منابع و فیلمهایی که در نگارش این کتاب بدانها استناد شده است آمده است.
این کتاب فرصتی جدید برای اندیشیدن و تأمل دقیقتر در سینما و هنر به مخاطبین خود میدهد و باب جدیدی در ادبیات محتوایی گشوده است که با تداوم تحقیقاتی چنین نقد و نظرات اندیشمندان این نهال آبیاری میشود.
امید که با همیاری سایر عالمان فرهیخته، دینشناسان، منتقدین، هنرمندان، سینماپژوهان، صهیونشناسان و سیاستمداران و جامعهشناسان و روانشناسان محقق، در آینده شاهد باروری درخت تنومند «نقد و تحلیل محتوایی عمیق هنر و سینما» در کشورمان باشیم و با شناخت استراتژیها و راهبردهای حاکم بر سینمای غرب و هنر صهیونمآب، در اقصی نقاط عالم، گامی جدّیتر در تبیین «سینمای استراتژیک» غرب برداریم و بتوانیم «استراتژی هنری و سینمایی» دقیق و متقنی برای پیشبرد هدفمند و جدّی فرهنگ و هنر اسلامی ایرانی داشته باشیم و در مسیر رسیدن به «تمدن با شکوه اسلامی» سهم خود را ایفا کنیم.
جوایز کسب شده کتاب
جای این کتاب در ادبیات سینمایی و پژوهش هنری خالی بود و توانست با دقت و انسجام و استنادات جدی و فصلبندی خوب، بعد از چاپ، در جشنواره دوسالانه آثار مرکز پژوهشهای اسلامی صداوسیما (1388-1389) مقام اول را به دست بیاورد و بهعنوان مقام اوّل جشنواره علامه حلی از میان بیش از دو هزار اثر (دومین دوره در سال 1389) و مقام اول پژوهشی در جشنواره هنر آسمانی (1390) برگزیده شد. مطالعه آن رهگشای مسیر آینده در مباحث سواد رسانهای و تحلیل و فهم سینما و صهیونیسم است. این کتاب در انتشارات هلال به چاپ رسیده است.
