آشنایی با اسطوره های شینتو

شینتو دین بومی مردم ژاپن است که در بین ادیان جهان نسبتاً ناشناخته است. بسیاری از مردم با توری(Torii) دروازۀ معروف زیارتگاه‌های شینتویی آشنایی دارند. بعضی نیز دربارۀ تزیین خاص و منحصر به فرد سقف بسیاری از زیارتگاه‌ها برداشت مبهمی دارند. با وجود این برای بسیاری از مردم شاید به استثنای معدودی از افراد زیارتگاه‌ها، توری‌ها و اصل ایمان شینتویی که این معابد سمبل آن‌ها هستند تا حدود زیادی حالت معما و اسرارآمیز دارد.

از دیرباز تا کنون مردم ژاپن کامی را باور داشته و پرستیده‌اند، وجودی که بیانگر ایمان بومی و نژادی این مردم از عهد باستان بوده است. مطمئناً آثار بعضی از تأثیرات خارجی نیز مشهود است. در واقع اعتقاد به کامی بدون ارجاع و شناخت ژاپنی‌ها قابل درک و فهم نیست، اما به هر حال این اعتقاد به اندازه خود مردمی که ملت ژاپن را به وجود آورده‌اند و تمدن جدید آن را رقم زده‌اند، جنبه بومی دارد. همچنین اعتقاد به کامی درست مانند خود تمدن ژاپن در خلال قرون و اعصار دائماً در حال تحول و پیشرفت بوده است و هنوز هم در عصر جدید این تحول و پیشرفت ادامه دارد.

شینتو در لغت به چه معناست؟

واژۀ «شینتو» به معنای تحت اللفظی راه و طریقه کامی واژۀ جدیدی است که برای اعتقاد و ایمان به وجود کامی ابداع شده است و در دورۀ ابتدایی تاریخ ژاپن رواج نداشته است اما این با وجود نسبتاً باستانی است. نخستین ثبت دقیق استعمال این واژه در کتاب نیهون شوکی[1] یا وقایع ایام ژاپن بوده که در اوایل قرن هشتم میلادی چاپ شده است.

در این کتاب واژهٔ شینتو نخستین بار برای تمیز نهادن بین اعتقاد سنتی مردم ژاپن با آیین‌های بودایی، کنفوسیوسی، و تائویی به کار برده شده است. این آیین‌ها از شیوه‌های رایج تفکر و اعتقاد بودند که در آن زمان تازه به سرزمین ژاپن راه یافته بودند اما شاهدی در دست نیست که این واژه در میان عامۀ مردم و متفکران و اندیشمندان هم به همان معنایی که در کتاب نیهون شوکی آمده رواج و کاربرد داشته است.

واژۀ شینتو در تعالیم تائو، کنفسیوس و بودا

واژهٔ «شینتو» از دو شکل(حرف) تصویری تشکیل شده است، یکی حرف مصور«شین»[2] که با واژۀ بومی «کامی» معادل دانسته شده است و دیگری کلمه مصور «دو» یا «تو»[3] است که با واژۀ «میچی»[4] به معنای «راه» یا «طریقه» یکی دانسته شده است. اصطلاح اصالتاً چینی «شنتائو»[5] در قالبی کنفوسیوسی برای اشاره به قوانین اسرار آمیز طبیعت یا ارجاع به هر راهی که به قبر رهنمون میشد به کار می‌رفت. در چارچوب تفکر تائویی، این واژه به معنای قدرت‌های جادویی خاص آن اعتقاد بود.

در نوشته‌های بودایی نیز فقط تنها یک مورد وجود دارد که در آن تعالیم گوتاما(بودا) به همین نام«شینتای» خوانده شده است و در یک مورد دیگر هم این واژه به مفهوم روح رمزآلود اشاره دارد هر چند که بودیسم در ژاپن از این واژه به صورتی عام و همگانی برای معنای خدایان بومی(کامی) یا قلمروی کامی استفاده می‌کرد که البته در این موارد به معنای موجوداتی از جنس روح و شبح بود که در مرتبه‌ای پایین تر از بوداها قرار داشتند از کتاب نیهون پس شوکی نیز واژۀ شینتو در نوشته‌های ژاپنی نوعاً به همین معنای اخیر به کار رفته است اما از حدود قرن سیزدهم به بعد به منظور تمیز دادن بین آیین شینتویی و ادیان بودایی و کنفوسیوسی که در آن ایام در سرتاسر ژاپن گسترش یافته بودند.

اعتقاد به کامی بیشتر به عنوان شینتو بوده است مطلبی که از آن زمان تا کنون ادامه یافته است. دین شینتویی برخلاف ادیان بودایی، مسیحیت و اسلام نه یک بنیانگذار به نام گوتاما بودا یا حضرت عیسای مسیح و حضرت محمد(ص) دارد و نه اینکه مانند آن‌ها کتاب مقدسی چون سوتراهای بودایی عهد جدید یا قرآن دارد.

شینتو در وجوه شخصی آن متضمن ایمان به کامی، سنت‌هایی مطابق فکر و ذهن کامی و حیاتی معنوی است که از طریق پرستش کامی و در اتحاد با کامی به دست می‌آید نزد کسانی که کامی را عبادت می‌کنند. شینتو اسم جمعی است که بر همۀ باورها و ایمان‌ها دلالت دارد. واژه‌ای به غایت جامع و فراگیر که انواع ایمان‌های مختلفی را که در ایده کامی ادراک می‌شوند در بر می‌گیرد؛ بنابراین استفاده از آن نزد شینتوئیست‌ها با استفادۀ بودایی نزد پیروان تعالیم بودا و مسیحیت نزد پیروان مسیح تفاوت دارد.

شینتو در وجه عام خود بیش از یک اعتقاد دینی است، در واقع امتزاجی از روحیات و نگرش‌ها، ایده‌ها و روش‌های انجام امور است که در خلال دو هزار سال و بلکه بیشتر به صورت بخش اصلی راه و طریقهٔ مردم ژاپن درآمده است. بدین ترتیب شینتو هم یک اعتقاد شخصی به کامی است و هم یک شیوه زندگی قومی و جمعی موافق ذهنیت کامی که در خلال قرون و اعصار متمادی در کنار تأثيرات فرهنگی و نژادی مختلف اعم از بومی و خارجی با همدیگر امتزاج یافته است و کشور ژاپن تحت هدایت خانوادۀ سلطنتی یکپارچه شده است.

اساطیر شینتو

عصر کامی، عصر اساطیر، الگوی حیات روزمره و نیایش شینتویی را مشخص می‌کند. در اساطیر ژاپنی، اسامی و نظم ظهور کامی‌ها بر اساس برداشت‌های مختلف فرق می‌کند. بنابر روایت کتاب کوجی‌کی[6] کامی مرکز آسمان به نام «آمه-نو- میناکا – نوشی- نو-کامی»[7] کامی قبل از کامی تولد و رشد به نام‌های «تاکا-می‌موسوبی-نو-میکوتو»[8] و «کامی-موسوبی-نو-میکوتو»[9] پدیدار شده است. هر چند که در واقع تا قبل از زمان ظهور زوجِ خلاق یعنی اولین زن و مرد مطابق شینتو به نام‌های «ایزاناگی-نو- میکوتو»[10] و «ایزانامی- نو- میکوتو»[11] این اسطوره‌های قوم ژاپنی آغاز نمی‌شود.

این دو نفر که از قلمروی بلند و متعالی آسمان فرود می‌آیند هشت جزیرهٔ بزرگ[12] یعنی کشور ژاپن و همه چیز و از جمله بسیاری از کامی‌ها را می‌زایند. سه تا از این کامی‌ها از همه با شکوه‌تر بودند: کامی خورشید به نام«آما – تراسو ـ اُ ـ ميكامي»[13] کامی دشت بلند و مرتفع آسمان؛ برادر وی به نام «سوسانو-اُ- نو-ميكوتو»[14] که متکفل زمین بود؛ و سومی هم الهه ماه «تسوکی -يومى-نو-میکوتو»[15] که کامی قلمروی تاریکی است.

در هر صورت بنابر روایت کوجی‌کی این برادر چنان بد عمل کرد و به کارهای بسیار خشونت‌آمیز و شنیعی دست زد که الهه خورشید عصبانی شد و خود را در غاری آسمانی پنهان کرد تا بدین ترتیب آسمان‌ها و زمین در تاریکی فرو رود. کامی آسمانی که در اثر این پیشامد حیرت‌زده شده بود، لباس سرگرمی و رقص بر تن کرد تا بدین ترتیب الههٔ خورشید را از غار بیرون آورد و بدین ترتیب نور و روشنایی به جهان بازگشت.

کامی برادر نیز به دلیل این رفتار سوء بزهکاری خویش به عالم اسفل تبعید شد جایی که به واسطۀ رفتار خوب خویش مجدداً محبت کامی دیگر را جلب کرد و یکی از اعقاب وی کامیِ ايزومو به نام «اُكونى-نوشی-نو-کامی»[16] بود که به یکی از کامی‌های بسیار خیر تبدیل شد و بر هشت جزیره بزرگ(ژاپن) فرمان راند و مردم را خیر و برکت فراوان بخشید. در اساطیر از کامی ماه صحبت چندانی نشده است.

پس از آن نوۀ پسری الهه خورشید«نی‌نی‌گی- نو-میکوتو» دستور یافت که به زمین فرود آید و بر ژاپن حکومت کند، وی به نشانهٔ اقتدار خویش سه شیء قیمتی الهی دریافت کرد؛ یک آیینه، یک شمشیر و یک رشته از جواهرات. علاوه بر این در سفر به زمین، کامی‌ای که در برنامۀ تفریح و سرگرمی در بیرون از غار آسمانی حضور داشت، وی را همراهی کرد.

در هر صورت برای انجام مأموریت خویش لازم بود تا با کامی ایزومو مذاکره کند و او نیز پس از اندکی بحث موافقت کرد تا عالم محسوس(جهان پیدا) را به وی تحویل دهد، اما جهان نامحسوس و ناپیدا را برای خود نگه دارد. در همین حال، کامی ایزومو تعهد کرد تا از این نوۀ آسمانی محافظت کند. نبیره پسری «نی-نیگی-نو-میکوتو»[17] امپراتور جيمو[18] اولین فرمانروای بشری سرزمین ژاپن شد.
این روایت در ساده‌ترین شکل خویش اسطوره اصلی سرمنشأ و ساختار اجتماعی ژاپنی‌های اولیه و ابتدایی است. به عبارت دیگر توصیف تکامل تفکر ژاپنی درباره سرمنشأ حیات تولد کامی و هر چیز دیگری از دل هرج و مرج و بی‌سامانی اولیه، جدایی و تفکیک پدیده‌های طبیعی و بالأخره ظهور و تکامل نظم و هماهنگی در کائنات بر می‌آید.

به یک معنا این اسطوره چیزی شبیه به ساختار اساسی یک کشور است، هر چند که در ثبت‌های تاریخی باستانی این روایت چندان یکنواخت نیست. دربارهٔ تعدادی از رویدادها روایت‌های مختلفی ثبت شده است که بعضی از آن‌ها متناقض همدیگر نیز هستند. بدین ترتیب روایت‌های تیره‌ها و اقوام مختلف حفظ شد و تا حدودی هم روایتی درست و معتبر تلقی شد.

امروزه مرام شینتویی بر این باور است که اعتقادات آن ادامه همان اعتقادات اساطیری است. این دین در آداب و مناسک خویش و نظام مخصوص به خود بخش اعظمی از آن امور باستانی را به طور کامل حفظ کرده است، اما درست مانند زیارتگاه بزرگ «ایسه»[19]  که برای حفظ و صیانت قدیمی‌ترین سبک ساختمان معابد و آداب و مناسک باستانی می‌کوشد و از این روی، امروزه زیباترین سبک معماری را در کشور ژاپن به وجود آورده است به همین ترتیب نیز شینتوی عبادی از بخش اعظمی از اسطورۀ باستانی خویش فربه‌تر شده است. برای مردم ژاپن معاصر و متجدد، جوانه‌های حقیقت ظهور پیدا کرده و تهذیب شده‌اند.

کامی به چه معناست؟

واژۀ کامی(Kami) از اصطلاحات محلی ژاپن است که به همان صورت حرف(کلمه) تصویری چینی نوشته می‌شود در ترکیب با حروف تصویری دیگر این واژه به صورت شین (Shin)یا جین (Jin)تلفظ می‌شود. بدین ترتیب ما از ترکیب دو شکل تصویری در کنار هم واژۀ شینتو را داریم که به معنای «طریقه کامی» است.

کامی، موضوع پرستش آیین شینتویی است اما معنای «کامی» چیست؟ این واژه در اصل لقبی افتخارآمیز است که از سر تجلیل برای ارواح باعظمت و مقدس به کار می‌رود و نوعی احساس تمجید برای فضایل و اقتدار و اعتبار آن‌ها در پی می‌آورد. همه موجودات چنین ارواح مقدسی دارند و بنابراین به یک معنا همه موجودات را می‌توان کامی خواند یا کامی بالقوه تلقی کرد. هر چند که به دلیل افتخارآمیز بودن این لقب مرسوم نیست که آن را دربارۀ موجودات یا ذوات معمولی به کار ببرند ما در ارجاع به خودمان یا اشخاصی از گروه خودمان فارغ از کوچکی و بزرگی آن گروه از القاب ستایش‌آمیز استفاده نمی‌کنیم.

بدین ترتیب در حالی که آیین شینتویی تعلیم می‌دهد که افراد باید به مثابۀ کامی پرستش شوند اما در واقع معمولاً آن‌ها را کامی نمی‌خواند. اوصاف رشد و نمو حاصلخیزی و تولیدمثل همواره در بین ذوات و پدیده‌هایی که از روزگار قدیم به نام کامی خوانده شده‌اند دیده می‌شود.
پدیده‌های طبیعی از قبیل باد و طوفان، همچنین موجودات طبیعی مانند خورشید، کوه‌ها، رودخانه‌ها، درختان و صخره‌ها و بعضی از حیوانات و ارواح نیاکان در زمره کامی‌ها هستند.

در گروه آخر ارواح نیاکان خاندان سلطنتی، نیاکان خاندان‌های اصیل و به یک معنا همۀ ارواح نیاکان قرار دارند. همچنین ارواح مقدس حافظ زمین، مشاغل و مهارت‌ها کامی محسوب میشوند؛ ارواح قهرمانان ملی، افرادی که اعمال و فضایل عالی از خود به نمایش گذاشته‌اند و کسانی که در رشد و تعالی تمدن فرهنگ و رفاه بشری سهیم بوده‌اند؛ کسانی که در راه کشور یا قوم ژاپن شهید شده‌اند؛ و بالأخره مردگان قابل ترحم.

بدین ترتیب نه‌تنها ارواح مافوق بشری هستند بلکه حتی بعضی از ارواحی که قابل ترحم و ضعیف به حساب می‌آیند نیز کامی تلقی شده‌اند. این مطلب حقیقت دارد که در موارد بسیاری کامی‌هایی وجود دارند که آشکارا نمی‌توان آن‌ها را از «الوهیت‌ها» ارواح آنیمیسم[20](جان باوری) و آنیماتیسم[21](جاندارپنداری) تشخیص داد اما در شینتوی جدید همۀ کامی‌ها را در یک معنای مهذب، ارواحی با  فضیلت و اقتدار معنوی تصور می‌کنند.

امروزه نیز مفهوم کامی شامل ایدۀ عدالت، نظم و لطف(برکت) الهی است و متضمن این اصل اساسی است که کامی‌ها در تعاون با یکدیگر به نحوی هماهنگ عمل می‌کنند و از مشاهده هماهنگی و تعاون در این جهان مسرور می‌شوند.

در آیین شینتویی هیچ الوهیت مطلقی که خالق و فرمانروای همه باشد وجود ندارد. عملکرد و فونکسیون[22] خلاقه عالم نیز از مجرای همکاری هماهنگ کامی(ها) در انجام مأموریتشان حاصل می‌شود. حتی کامی خورشید که سرمنشأ ایجاد خاندان سلطنتی است و جهان را روشن می‌سازد و تقریباً برترین کامی آیین شینتویی است از رأی و نظر کامی‌های دیگر مشورت می‌گیرد، از آن‌ها کمک می‌خواهد و در مواقعی هم در مقابل آن‌ها کوتاه می‌آید.

به طور کلی بین مفهوم کامی در زمان حاضر و در عهد باستان تفاوت بسیاری وجود دارد. بدین صورت که این مفهوم هر چند که در همان سنت اصلی باقیمانده است اما تا حدود بسیاری پالایش شده است و با وجود این، امروزه هر دو مفهوم پالایش شده و پالایش نشدۀ آن را در کنار یکدیگر می‌بینیم.

کامی به چه معناست؟

مفهوم کامی جنبه‌ها و پیچیدگی‌های متعددی دارد که به طور کامل درک نمی‌شود و لذا حتی بین اندیشمندان جدید نیز در این باره اختلافات جدى وجود دارد. خود مردم ژاپن نیز تصور روشنی از معنا و مفهوم کامی ندارند، آن‌ها از مجرای دریافت شهودی خویش در اعماق وجدان‌های خود از وجود و حضور باخبر هستند  و بدون اینکه از لحاظ مفهومی یا کلامی تصور درستی از ایده کامی داشته باشند مستقیماً با آن ارتباط برقرار می‌کنند؛ بنابراین غیرممکن است که بتوان چیزی را که در ذات خویش مبهم و رازآلود است به صورتی واضح و روشن تبیین کرد.

تنها در همین ایام اخیر بوده است که رهبران آیین شینتویی تلاش کرده‌اند تا الهیات کلام واحدی در رابطه با کامی به وجود آورند. بدین ترتیب به رغم توجه روزافزونی که نسبت به این موضوع ابراز می‌شود هنوز هم مسائل و موضوعات متعددی وجود دارد که حتی بین خود طرفداران آیین شینتویی به وضوح تبیین نشده است.

کامی محافظ[23](نگهبان)

می‌توان گفت که هر کامی خصوصیات، ظرفیت و مأموریت خاص خود را دارد و به یک معنا نیز هر کامی در مقام بنیانگذار یا محافظ یک شیء یا پدیده معین پرستش می‌شود، مثلاً یک کامی مأمور توزیع آب است کامی دیگر مأمور تولید دارو است و کامی سومی هم سرگرم مداوا و درمان است، سپس کامی‌های نیاکان هستند که حامیان و محافظان یک گروه خاص هستند و یا کامی که قدرت محافظ یک سرزمین یا یک قبیله و عشیره است شاید طرح این پرسش که تقریباً کامی خاص از چه چیزی صیانت و حمایت می‌کند چندان بیجا نباشد لیکن همواره پاسخ روشنی برای این پرسش وجود ندارد از کامی‌های بسیار مشهور کامی‌های حافظ قبایل «اوجی»[24] هستند این کامی‌ها را معمولاً «اوجی گامی»[25] می‌نامند و همواره در زیار‌تگاه‌ها پرستش می‌شوند.

در سرتاسر ژاپن زیارتگاه‌های متعددی با همین سرمنشأ وجود دارد اما با جابه‌جایی روزافزون مردم در کنار فروپاشی تدریجی قبایل و عشایر کم‌کم واژه هر اوجی گامی دربارۀ کامی‌های حافظ یک منطقه خاص و همچنین خود آن مناطق استفاده شد. بدین ترتیب در حالی که در گذشته سلسلۀ انساب عامل مهمی بود اما امروزه محلی بودن و در یک منطقه واحد زندگی کردن اهمیت بیشتری دارد.

با وجود این در بسیاری از موارد وابستگی مورثی به یک تیره یا عشیره خاص بسیار نیرومند است و لذا افراد بسیاری مرتباً به خاستگاه‌های اصلی خویش بازمی‌گردند تا در جشن‌های کامی حافظ خاندان خویش شرکت کنند.

كتب مقدس شینتو

شینتویی مانند ادیان دیگر کتب مقدسی ندارد – حقیقتی که خود نشانۀ مهمی از ویژگی دین شینتویی است هر چند که بعضی از ضبط‌های تاریخی قدیمی به عنوان متونی معتبر شناخته می‌شوند و از این رو مبنای تاریخی و معنوی شینتویی را به وجود می‌آورند.

قدیمی‌ترین این کتب به دستور امپراتور وقت تألیف شده و شامل اسطوره و تاریخ اولیۀ ملت ژاپن است کتاب کوجی‌کی[26] یا «ثبت و ضبط موضوعات باستانی»[27] قدیمی‌ترین متن تاریخی موجود ژاپن است. تاریخ نگارش آن برابر با سال ۷۱۲ میلادی است و روایتی از حوادث و رویدادهای تاریخی تا سال ٦۲۸ میلادی ارائه می‌دهد.

هر چند که این کتاب با حروف مصور چینی نوشته شده سبک آن باستانی و ژاپنی خالص است و لذا از مجرای آن می‌توانیم چیزهایی راجع به سبک پیشین انتقال از یک نسل به نسل دیگر بدانیم در نتیجه این اثر ارزش خاصی دارد.

کتاب دیگر به نام «نیهون‌گی»[28] یا «نیهون شوکی»[29] به معنای وقایع ژاپن است که هشت سال پس از آن به زبان چینی نوشته شد(یعنی) حدود سال ۷۲۰ میلادی و سلسلهٔ وقایع را تا سال ٦٩٧ میلادی ادامه داده و بدین ترتیب مشکل انتقال را تغییر داد. در هر صورت این کتاب با تفصیل بیشتری نسبت به کتاب کوجی‌کی نوشته شده است و از آن جهت که از بعضی رویدادهای واحد چندین روایت به دست داده است لذا در موضوعاتی که کتاب کوجی‌کی به آن‌ها نمی‌پردازد.

ارزش و اهمیت خاصی دارد این دو کتاب فقط گزارشات باستانی موجود از خاندان سلطنتی ژاپن و قبایل مختلف تشکیل‌دهندۀ ملت ژاپن را در بر می‌گیرد و نزد پیروان دین شینتویی منزلت بالایی دارد مقصود از نگارش آن‌ها نیز تبیین سرمنشأ تخت سلطنت ژاپن سلسلۀ انساب قبایل و عشایر و موضوعات دیگری بود که پایه و اساس جامعه و آداب و رسوم ژاپن را تشکیل می‌داد این آثار بسیار غنی و پر محتوایی از آداب و مناسک باستانی شینتویی و نیز عملکرد ثابت و حقوق خدشه‌ناپذیر برخی از خاندان‌های قدیمی در کیش دولتی حکومتی به دست می‌دهد این دو اثر بیان مدعیات خاندان‌های مختلف درباره ساختار اجتماعی ژاپن آن قرون و اعصار است و چنان ماهیتی دارند که بدون وجود آن‌ها فروپاشی نظام ایلیاتی ژاپن تقریباً اجتناب‌ناپذیر به نظر می‌رسید.

کتاب‌های کوجیکی که از لحاظ کتابت ژاپنی با کوجی‌کی که بهتر است به صورت کا‌جیکی نوشته شود فرق دارد به معنای سالنامه رویدادهای باستانی کُگشویی[30] به معنای گردآوری‌هایی از داستان‌های باستانی و انگی‌شیکی[31] به معنای جزئیات قوانین دوران انگی نیز در زمره منابع اصلی و اولیه اطلاعات هستند گفته می‌شود.

کتاب کوجی‌کی در سال ٦۲۰میلادی نوشته شده است یعنی یکصد سال پیش از کتاب نیهونگی اما نسخهٔ موجود این کتاب یقیناً ساختگی است. این اثر کتابی بسیار قدیمی و تا حدودی ارزشمند است هر چند که بسیاری از مطالب آن به همین صورت در کتاب‌های کوجیکی و نیهونگی هم یافت می‌شود.

متأسفانه این کتاب ترجمه نشده است کتاب کُشویی که در سال ۸۰۷ نوشته شد تا حدودی بر اطلاعات ما راجع به شینتوی اولیه می‌افزاید کتاب انگی شیکی نیز در سال ۹۲۷ چاپ شد و منبع اصلی شینتوی اولیه، دعاهای تشریفاتی، مناسک و بالأخره شیوه مدیریت امور الهی است.

هر چند باید تأکید کنیم که هیچ کدام از این نوشته‌ها آن گونه که مثلاً در دین شریف اسلام یا مسیحیت میبینیم کتاب مقدس محسوب نمی‌شوند، آن‌ها عمدتاً كتبى تاريخى هستند که علاوه بر علایق سیاسی و سلطنتی خود اشکال باستانی ایمان به کامی را هم در بر می‌گیرند.

دین شینتویی در گذر ایام چیزی به نام قانون شریعت(فقه) به وجود نیاورده است؛ زیرا در وهله نخست، زیارتگاه و آداب و آیین آن نقش واسطه و میانجی بین ایمان به کامی و مردم را بر عهده داشته است و در وهله نماد ایمان قومی مردم ژاپن بود، هدایت مردم با اصول نظری و دستورالعمل دینی ضرورتی نداشت.

در طی تاریخ تنها افراد معدودی بوده‌اند که از تکلیف قومی خویش در پرستش شینتو سر باز زده‌اند. مطمئناً در تاریخ مواقعی بوده است که به دلیل مواجهه با اعتقادات دینی خارجی و تهدید سقوط و فروپاشی آداب و سنن قومی ایجاد یک قانون شریعت لازم به نظر می‌رسیده است؛ اما در هیچ یک از این مواقع اوضاع در عمل آن چنان جدی و وخیم نشد و بنابراین هیچ تلاش مستمری هم برای تأسیس یک قانون شریعت به عمل نیامده است.

امروزه تغییرات شگرف اجتماعی و اغتشاش فکری موجود شینتویی عبادی(غیرحکومتی) را با وضعیت جدیدی مواجه ساخته است که به نظر می‌رسد وسیله‌ای که بتواند ایمان و اعتقاد به شینتوی زیارتگاهی را حفظ و تعمیق نماید بیش از پیش ضروری باشد اما تا به امروز هنوز هیچ نشانه دقیقی از اینکه چنین هدف و مقصودی چگونه قابل حصول است در دسترس نیست.

دین شینتو و انواع آن

پی‌نوشت‌ها:

[1] . Nihon Shoki

[2] . Shin

[3] . Do or to

[4] . michi

[5] . Shentao

[6] . Kojiki

[7] . Ame-no-minaka-nushi-no-kami

[8]. Taka-mimusubi-no-mikoto

[9] . Kami-musubi-no-mikoto

[10] . Izanagi-no-mikoto

[11] . Izanami-no-mikoto

[12] . Great Eight Istand

[13] . Ama-terasu-o-mikami

[14] . Susa-no-o-no-mikoto

[15] . Tsuki-yomi-no-mikoto

[16] . Kami of Izumo(Okuni-nushi-no-kami)

[17] . Ninigi-no-mikoto

[18] . Jimmu

[19] . Grand Shrine of Ise

[20] . Animism

[21] . Animatism

[22] . مشارکت هر یک از عناصر فرهنگ در بقای سیمای فرهنگی – اجتماعی یک جامعه را فونکسیون آن عنصر می نامند

[23] . Guardian Kami

[24] . Uji

[25] . Ujigami

[26] . Kojiki

[27] . Record of Ancient Matters

[28] . Nihongi

[29] . Nihon Shoki

[30] . Kogoshui

[31] . Engi Shiki