نقد فیلم سکوت مرگ (Dead Silence 2007) | جریان‌شناسی آثار جیمز وان

دشواری نوشتن دربارۀ علوم غریبه و موضوع جن در سینما

صحبت از علوم غریبه و مسائل ماورایی به دلیل آنکه منبع قابل استناد درست و درمانی برای آن وجود ندارد سخت است. در واقع این علوم به دلیل شیوۀ آموزشی رازورزانه و انتقال آن‌ها به صورت سینه‌به‌سینه و نگفتن تمامی نکات و مطالب در کتاب‌ها، باعث به وجود آمدن حرف‌های اشتباه در این زمینه شده است. به دلیل اینکه نهادی مانند حوزه علمیه عهده‌دار آن در کشور نشده است، بازاری پر از افراد غیرمتخصص، شیاد به وجود آمده که مردم را تیغ می‌زنند و جادوگرانی که چیزهایی بلدند، زندگی مردم را بازیچه جادو و سحر و طلسمات کرده‌اند.

زمانی که بخواهیم به طور تخصصی دربارۀ جن و جادو در سینما بنویسیم، مجبوریم از همین اطلاعاتی که سینه‌ به سینه‌ از طرف اساتید این فن بیان شده استفاده کنیم و به لحاظ نگارش مقالۀ علمی، دستمان برای ارجاع دادن به منابع خالی است. کتاب خزائن ملااحمد نراقی، کتاب نفایس الفنون فی عرائس العیون علامه آملی و درالمکنون ابن عربی و جایگاه جنّ، شیطان و جادوگر در عالم نوشتۀ استاد طاهرزاده کتاب‌های قابل اعتنایی در این زمینه هستند اما آن‌ها نیز کل مطلب را نمی‌گویند به دلیل آنکه نباید این علوم به دست نااهلان بیفتد و همچنین کنجکاوی بیخود افراد باعث آسیب‌های جدی و جبران‌ناپذیر به زندگی آنان می‌شود. به هر حال این مجموعه مطالب «جریان‌شناسی جن در آثار جیمزوان» با نگاهی به آیات و روایات و همین اطلاعات سینه به سینه نگارش شده است.

نگاهی به آثار جیمز وان در سال 2007

جیمز وان در سال 2007، کارگردانی دو فیلم و تهیه‌کنندۀ اجرایی یک فیلم را بر عهده داشته است. اینکه امثال جیمز وان چنین زندگی پرکاری برای کفر و سود خودشان دارند، باید مسلمانان را به فکر فرو برد که چقدر در اسلام خود قدرتمند و پرکار هستند. این سه فیلم عبارتند از قسمت چهارم فیلم اره، فیلم سینمایی مجازات مرگ فیلم مجازات مرگ (Death Sentence 2007) و فیلم سکوت مرگ یا سکوت مرده (Dead Silence 2007).

نگاهی به فیلم مجازات مرگ (Death Sentence 2007)

فیلم مجازات مرگ یا حکم اعدام(Death Sentence 2007) دربارۀ مردی به نام «نیک هیوم» است که با پسرش «برندان» در جریان سرقت از پمپ‌ بنزین دچار آسیب شده و «برندان» کشته می‌شود. جو دارلی(قاتل برندان) را پلیس دستگیر می‌کند اما به دلیل حکم ضعف شواهد حکم ضعیفی که برای آن داده می‌شود، نیک هیوم شهادت خود را پس می‌گیرد تا خودش انتقام بگیرد و جو را به قتل برساند. فیلم مجازات مرگ در واقع همانند فیلم مشهور شهروند مطیع قانون(Law 2009 Abiding Citizen) انتقادی به بی‌قانونی و خشونت موجود در کشور آمریکا است که قاتلان به راحتی می‌توانند با حکم‌های قضایی ضعیف به خیابان برگردند و به ادامۀ جنایت‌های خود مشغول شوند.

در فیلم شهروند قانون‌مدار دو قاتل به خانۀ «کلاید شلتون» می‌آیند و همسر و دختر کوچک او را بعد از تجاوز به قتل می‌رسانند. آثار جرم از بین می‌روند و در دادگاه جرم اثبات نمی‌شود و شهادت کلاید نیز پذیرفته نمی‌شود. «داربی» قاتل اصلی علیه همدست خود(روپرت ایمز) شهادت می‌دهد و باعث می‌شود او به اعدام محکوم شود ولی خودش فقط 5 سال حبس می‌گیرد. پس از آزاد شدن او از زندان، «کلاید» که یک نابغه است طرحی برای قتل او می‌کشد و بعد علیه این سیستم قضایی و دولتی اقدام می‌کند و همه را به بازی می‌گیرد و با هوشمندی جنایت متعددی مرتکب می‌شود. در واقع ضعف سیستم قضایی منجر به ایجاد یک جنایتکار حرفه‌ای می‌شود، کسی که زمانی یک شهروند قانون‌مدار بوده است.

در هر دو فیلمی که خلاصۀ داستان آن‌ها بیان شد، درونمایۀ مشابهی داریم، زمانی که سیستم قضایی و قانونی آمریکا منجر می‌شود تا افرادی که خانواده‌شان آسیب دیده‌اند، مستقلا با تصمیم خودشان مجرمی که در دادگاه حکمش اثبات نشده، به قتل برسانند. فساد فراگیر، باندهای قتل و جنایت، ضعف سیستم قانونی عواملی هستند که باعث می‌شوند چنین فیلم‌های انتقادی در آمریکا ساخته شوند.

اما آنچه در جریان‌شناسی فیلم‌های «جیمزوان» مدنظر داریم، فیلم‌های ژانر وحشت با موضوع جن و ارواح و شیاطین است. فیلم دیگری که او در سال 2007 کارگردانی می‌کند، فیلم Dead Silence(سکوت مرگ) است.

نقد فیلم سکوت مرگ (Dead Silence 2007)

عروسک و اتصال جن، شیطان یا ارواح شیطانی به آن یکی از الگوهای رایج در سینمای هالیوود است. در این لینک از سایت آی‌ام‌دی‌بی می‌توان 33عنوان از این فیلم‌ها را دید که مشهورترین آنان عروسک آنابل است که سه قسمت فیلم تا به حال دربارۀ آن ساخته شده است. مجموعه فیلم‌های بازی بچگانه(Child’s play) و چاکی(Chuky) نیز عناوین مشهور دیگری هستند که در آن عروسکانی انسان‌ها را به قتل می‌رسانند.

یکی از طلسمات مشهور استفاده از یک عروسک برای آسیب زدن به افراد است، جادوگران شیطانی در این روش با کمک یک عروسک فردی را طلسم می‌کنند و سپس با آسیب زدن به عروسک مثل فرو کردن یک سوزن به شخص آسیب می‌زنند. این موضوع طلسم عینا در فیلمی تکرار می‌شود که در آن دختری، پسری را با کمک عروسکی طلسم می‌کند که این عروسک در جعبه‌ای قرار دارد که روی آن ستاره یهود است، در تمام این فیلم این مرد نمی‌تواند با هیچ زنی رابطۀ طولانی مدتی برقرار کند و این شبیه چیزی است که در کتاب فقهی لُمعه به آن اشاره شده، یعنی نوعی جادو که باعث می‌شود بخت شخص بسته شود.

در مستند سفر به ماورا(Journey Into the Beyond 1975) که مستندی بسیار قدیمی است که استاد طاهرزاده نیز در کتابی که معرفی شد بخش‌هایی از آن را بیان می‌کند، با استفاده از عروسک و انداختن آن در کاسه‌ای از خون گربه و سپس وارد کردن سوزن به عروسک، شخصی را طلسم می‌کنند. در این مستند بسیاری از این مسائل ماورایی برای اولین بار به تصویر کشیده شده است.

خلاصۀ داستان فیلم سکوت مرگ

در فیلم سکوت مرگ‌ نیز با عروسک سر و کار داریم، جیمی اشن و همسرش لیزا عروسکی به نام «بیلی» هدیه می‌گیرند. جیمی بیرون می‌رود و وقتی برمی‌گردد، متوجه می‌شود زبان و دهان لیزا بریده شده و به قتل رسیده است. پس از اینکه جیمی توسط کارآگاه پلیس جیم لیپتون به دلیل کمبود شواهد آزاد می‌شود، او پیامی در جعبه بیلی دربارۀ «مری شاو» از زادگاهش، راونز فیر(Raven’s Fair) می‌بیند.

جیمی با بازگشت به آنجا به دیدار پدر ویلچرنشین خودش «ادوارد» و همسر جوانش «ِالا» می‌رود. ماریون، همسر سالخوردۀ هنری، از جیمی می‌خواهد که عروسک را دفن کند. جیمی این کار را انجام می‌دهد اما با لیپتون روبرو می‌شود که جیمی را دنبال می‌کند و به کارهای او مشکوک می‌شود. هِنری به او توضیح می‌دهد که مِری شاو که یک عروسک‌ساز و عروسک‌گردان در راونز فیر بود در ملأعام تحقیر شد و پسری به نام مایکل با بی‌ادبی ادعا کرد که می‌تواند لب‌های او را در حال حرکت در یکی از اجراهایش ببیند.

چند هفته بعد، مایکل ناپدید شد و خانواده‌اش مری را مقصر دانستند و او را اعدام کردند. آخرین آرزوی مری این بود که بدنش را به عروسکی تبدیل کرده و با مجموعه عروسک‌هایش که او را فرزندانش می‌نامید دفن کنند. جیمی متوجه می شود که مایکل، که در واقع به دست مری شاو به قتل رسیده است. هنگام اعدام مری شاو او را مجبور به فریاد زدن کردند و با بریدن زبانش او را ساکت کردند! و روح مری شاو از آن زمان به دنبال انتقام از نسل خونی خانوادۀ آن‌ها با کشتن آن‌ها به همان روش است.

مری شاو هِنری را می‌کشد و لیپتون متوجه می‌شود که تمام عروسک‌های او از زیر خاک بیرون آمده‌اند! در تئاتر قدیمی شاو، جیمی و لیپتون 100 عروسک را در ویترین به همراه جسد مایکل که به یک عروسک تبدیل شده، کشف می‌کنند. روح مری فاش می‌کند که لیزا را به دلیل باردار بودن فرزندش کشته است و در نتیجه هر نوزاد بالقوه خانواده «اشن» را می‌کشد. جیمی و لیپتون برای از بین بردن عروسک‌ها آتشی به راه می‌اندازند، اما لیپتون می‌افتد و فریاد می‌زند و سرنوشت او را رقم می‌زند.

جیمی در خانۀ پدرش با مری شاو روبرو می‌شود، اما او را با انداختن بیلی(عروسک اول) به داخل شومینه دفع می‌کند. او در کمال وحشت متوجه می شود که پدرش در حال حاضر مرده است! «ادوارد» فعلی که او در تمام این مدت با او در ارتباط بوده است جسدی است که به عروسک تبدیل شده است و صدای او توسط الا، «عروسک کامل» دیگری که مری شاو قبل از مرگش خلق کرده، ایجاد می‌شده است. جیمی فریاد می‌زند که در این لحظه او هم کشته می‌شود و تبدیل به آخرین عروسک خاندان اشن می‌شود و انتقام مری شاو از این خاندان تکمیل می‌شود.

پیام داستان فیلم سکوت مرگ (Dead Silence 2007)

همانطور که در مطلب جن در سینمای هالیوود اشاره شد، در فیلم‌های هالیوود، شیطان و جن به عنوان موجود بسیار قدرتمندی نمایش داده می‌شود که نه‌تنها توان تسخیر آدمیان را دارد، بلکه توان قتل انسان‌ها را به بدترین شکل دارد. در این فیلم همانند فیلم احضار(2013) نه یک جن یا شیطان بلکه روح شیطانی انسان و یک قاتل عروسک‌ساز توانایی قتل انسان‌ها را در صورت فریاد زدن پیدا می‌کند. این امر در واقعیت کاملا غلط بوده و هیچ روحی توان اینکه باعث قتل دیگران بشود یا حتی بتواند به آن‌ها آسیب بزند وجود ندارد، در نهایت در صورت احضار ارواح به دست افراد بسیار خاص، آن‌ها نهایتا توانایی بسیار کمی در تکان دادن اشیای سبک دارند، به لحاظ فلسفی نیز باید دانست که منظور از روح در اینجا «نفس» است، چرا که روح مجرد بوده و سنخیتی با عالم ماده ندارد، در واقع زمان و مکان و جسم ندارد.

پیام دیگر داستان این فیلم شبیه به مجموعه فیلم‌های اره که ساختۀ دیگر جیمز وان است و همچنین فیلم شیطانی(2015 Demonic) این است که شخصیت منفی داستان که شیطان جنی یا انسی است پیروز داستان است و می‌تواند بر انسان پیروز شود. در بخشی از این فیلم‌ها مانند سکوت مرگ، شیطانی هیچ نیروی الهی و هیچ امداد غیبی وجود ندارد. در این جهان که شبیه جهان امثال فیلم هری‌پاتر است، هیچ خدا و فرشته‌ای برای کمک به انسان وجود ندارد و این انسان تنها است که باید بیشتر اوقات با مسائل مادی جلوی آن‌ها بایستد. البته در تعدادی از این فیلم‌ها مانند فیلم احضار، کلیسا، راهبان، صلیب و آب مقدس چیزهایی برای مقابله با شیاطین معرفی می‌شوند اما خود راهبان نیز بیشتر اوقات کشته می‌شوند و قدرتی بسیار عجیب برای آنان تصور می‌شود.

فیلم سکوت مرگ در خدمت ابلیس

این فیلم و دیگر فیلم‌های شبیه آن در خدمت شیاطین و جنیان است؛ چرا که ترساندن انسان از شیاطین خودش عاملی برای غلبۀ شیاطین بر انسان می‌شود. مطابق قرآن قدرت شیطان در حیطۀ اغوا(قَالَ فَبِعِزَّتِكَ لَأُغۡوِيَنَّهُمۡ أَجۡمَعِينَ/صاد82)، زینت دادن گناهان(قالَ رَبِّ بِما أَغْوَيْتَنِي لَأُزَيِّنَنَّ لَهُمْ فِي الْأَرْضِ/حجر39)، وسوسه (الَّذِي يُوَسْوِسُ فِي صُدُورِ النَّاسِ/ناس5) و در نهایت ولایت آنان بر بی‌ایمانان(إِنَّا جَعَلْنَا الشَّيَاطِينَ أَوْلِيَاءَ لِلَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ/اعراف27) و قرین شدن دائمی آن با کسی که از ذکر رحمان رخ برگرداند(وَمَنْ يَعْشُ عَنْ ذِكْرِ الرَّحْمَٰنِ نُقَيِّضْ لَهُ شَيْطَانًا فَهُوَ لَهُ قَرِينٌ) معرفی شده است.

اساتید بزرگ این فن عنوان کرده‌اند جنیان کافر و شیاطین جنی تنها در صورتی می‌تواند وارد زندگی کسی شود که یا افرادی انسانی برای این شخص مشکلی مانند طلسمات و سحر ایجاد کرده باشند یا آنکه خود شخص کاری کرده باشد در این زمینه که گرفتار شده باشد مانند اینکه جنی را احضار کرده باشد یا تلاششی برای تسخیر کرده باشد، اما اینکه بی‌جهت و بدون دلیل شیطانی از راه برسد و زبان آدم را از حلقش بیرون بکشد و دهان او را از دو طرف جر بدهد، محتوایی در خدمت شیطان و از پردۀ سینمای هالیوود برای ترساندن مخاطبان از شیطان است.

/201/205