یهودیان مدینه در زمان پیامبر
بسم الله الرحمن الرحیم | یهودیان مدینه در زمان پیامبر
تاریخ اسلام سرچشمۀ ارزشمند معرفت و آگاهی است و همواره مورد توجه پژوهشگران مسلمان و غیرمسلمان قرار گرفته است. همین موضوع باعث شده که ابعاد مختلف رویدادهای صدر اسلام، محور تأمل و پژوهش‌های فراوان باشد. در میان رویکردهای مختلف به این عرصه، «تبارشناسی قرآنی» جایگاه ویژه‌ای دارد و ابزاری کارآمد برای فهم شبکه‌ی علّی و معلولی وقایع تاریخی به شمار می‌رود. [1]
به عبارت دیگر، این روش برای کنکاش ریشه‌ای حوادث تاریخ استفاده می‌شود. هنگامی که می‌خواهیم تاریخ صدر اسلام را مطالعه کنیم، آبشخور ترور‌ها، انحراف‌ها و نافرمانی از دستور امام را در طرح‌ریزی‌های یهود علیه اسلام می‌یابیم.
نمی‌شود از حوادث تلخی چون سقیفه، شهادت امیرالمؤمنین(ع)، صلح تحمیلی امام حسن(ع)، عاشورای حسینی(ع) و… یاد کرد، اما از نقش یهود در به وجود آمدن آن‌ها غافل شد. با این نگاه، فهم عمیق از تاریخ اسلام جز با شناخت پیشروی جبهۀ باطل به سرکردگی یهود[2] به موازات جبهۀ حق، میسر نخواهد شد.
بسیاری از محققان تاریخ صدر اسلام، در تببین حرکت‌های تروریستی یهود پیش از بعثت و پس از آن، دلایلی را یادآور شدند که بر وجهۀ حق‌طلبی و مظلومیت یهودیان می‌افزود. اما وقتی که به آیات و روایات شیعی نظر می‌افکنیم، همان‌طور که در ادامه خواهد آمد، دلخوشی چندانی از ایمان آوردن این قوم نژادپرست نمی‌یابیم.
این نوشتار نیز به فراخور حال در تلاش است تا جغرافیای حضور یهود در بستر ظهور اسلام را با این پیشفرض‌ها به رشتۀ تحریر در آورد.
جغرافیای حضور یهود در جهان اسلام در میان سرزمین‌های شبه جزیرۀ عربستان، مدینه(یثرب) مهم‌ترین شهری بود که یهودیان در آنجا سکونت داشتند.[3] برخی از منابع به تأسیس این منطقه توسط یهودیان اشاره کرده‌اند.[4] در تبیین علت حضور یهود و اصرار بر سکونت در مدینه، دلایل متعددی ارائه شده است:
اما حقیقت، ورای از چنین توجیه‌های تاریخی است. هنگامی که به محل سکونت یهود در شبه جزیرۀ عربستان دقت می‌کنیم، متوجه حضور آن‌ها در مسیر یثرب تا قدس هستیم. در مرز میان حجاز و شام، دژ نفوذناپذیر خیبر را ساخته بودند. به راستی این حضور حاکی از چه موضوعی است؟ آیا هدف آن‌ها مقابلۀ با نفوذ امپراطوری روم به سرزمین رسول خدا(ص) بود یا جلوگیری از رسیدن ایشان به بیت‌المقدس؟
اگر هدف، انتظار پیامبر آخرالزمان بود، پس چرا به انبیاء گذشته ایمان نیاورده و حتی دست خود را به خون ایشان آلوده می‌ساختند؟ سلام بن اُبَی حقیق تصریح می‌کند: «ما به محمد حسودی‌مان می‌شود و یهودیان حاضر نیستند نبوت او را بپذیرند».[8]
پیامبر اسلام(ص) بارها از ایمان آوردن حتی ده یهودی به خودشان اعلام ناامیدی کرده بودند.[9] علاوه بر آن، امکان سکونت در سرزمین‌های دیگری غیر از شبه جزیرۀ عربستان، سایر نظریات را مردود می‌سازد. بنابراین، علت حضور یهود در جغرافیای مدینه تا شام، چیزی جز ایجاد مانع در برابر پیشروی جبهۀ حق به سمت قدس نبود.
قرآن کریم اشاره می‌کند که یهودیان همچون فرزندانشان، پیامبر اسلام(ص) را می‌شناختند.[10] به طور قطع این اطلاعات شامل مکان و زمان بعثت و هجرت هم خواهد بود. بر این اساس، حضور یهود در مدینه و حتی پیشگامی در ایجاد آن، به مثابۀ حضور زودهنگام در میدان جنگ و آماده‌سازی آنجا به نفع خود بود.
صفحات تاریخ، گواهی بر تأثیر یهود در بافت فرهنگی و جمعیتی مدینه است. آنجا که گزارش می‌کنند مردم مدینه برای اینکه فرزندانشان عمری طولانی داشته باشند، نذر می‌کردند که نوزادشان را به یهودیان بسپارند.[11] این قدرت اجتماعی که در قبضۀ یهود قرار گرفته بود، پیامبر را ناچار ساخت تا به محض ورود به این شهر، با آن‌ها پیمان ببندند.
قبایل یهودی ساکن در مدینه | یهودیان مدینه در زمان پیامبر
قبایل متعددی از بنی‌اسرائیل در مدینه ساکن بودند اما مهم‌ترین آن‌ها که در محاسبات سیاسی، فرهنگی، نظامی و اقتصادی نقش ویژه‌ای داشتند، عبارت‌اند از:
- بنی‌قریظه: قبیلۀ بنی‌قریظه که شدید‌ترین برخورد‌ها را با پیامبر(ص) داشتند، اوصاف ایشان را تدریس می‌کردند. ولی پس از بعثت، نبوت حضرت را منکر شدند.[12]
در خباثت این طایفه همین بس که هنگام جنگ خندق، جنگ شهری راه انداخته و تعدادی از زنان مسلمان را اسیر کردند. پیامبر(ص) پس از پیروزی در نبرد خندق، به علمداری امیرالمؤمین(ع) به جنگ با آن‌ها شتافتند.
2. بنی‌قینقاع: آن‌ها شجاع‌ترین یهودیان به شمار می‌رفتند که به زرگری روزگار می‌گذراندند.[13] بر اساس گزارش‌های تاریخی، قدرت اقتصادی مدینه در دستان این قبیله بود. چرا که شهرت هیچ یک از بازار‌های مدینه به «بازار بنی‌قینقاع» نمی‌رسید.[14]
- بنی‌نضیر: بنی‌نضیر نسبت به بنی‌قریظه از جایگاه بالاتری برخوردار بودند.[15] آن‌ها در منطقۀ خوش آب و هوای بطحان که یکی از سه وادی پیرامون مدینه است، سکونت داشتند. این قبیله در کنار یهودیان بنی‌وائل، از پایه‌گذاران جنگ خندق بودند.
کینۀ آن‌ها از پیامبر اسلام(ص) به قدری بود که اقدام به ترور پیامبر(ص) می‌کردند. اما هر بار با آگاه شدن به موقع ایشان، ترور ناکام می‌ماند.[16]
رسالت ناتمام پیامبر و ادامه‌ی راه در قلب تل‌آویو
توطئه‌گری یهود و زمینه‌سازی آن‌ها از طریق حضور زودهنگام در میدان نبرد منجر شد که جامعه از حاکمیت جانشین رسول خدا(ص) محروم بماند و راهی که پیامبر با مشقت‌های فراوان تا یک‌قدمی قدس برداشته بود، ناتمام بماند.
اما شیعیان و رهروان حق، امروز با تأسی از گفتمان علوی، عملیات‌های یهود‌ستیزانۀ خود را تا قلب تل‌آویو رساندند. یعنی علاوه بر آن‌که با محاصرۀ پیامبر(ص) از مدینه تا قدس، نتوانستند راه ایشان را متوقف کنند، امروز باید در قلب کابینۀ نتانیاهو ردپای لشکر رسول الله را بیابند.
پی‌نوشت‌ها و منابع
[1] قرآن در سورۀ ابراهیم، آیۀ 24 با به کار بردن واژۀ «شجره طیّبه» و «شجره خبیثه» به این سبک تحقیق اشاره می‌کند.
[2] لَتَجِدَنَّ أَشَدَّ النَّاسِ عَدَاوَهً لِلَّذِینَ آمَنُوا الْیَهُودَ وَالَّذِینَ أَشْرَکُوا(سورۀ مائده، آیۀ 82).
[3]. طائب، مهدی، تبار انحراف، انتشارات شهید کاظمی، ج 2، ص 25.
[4]. ر.ک: یعقوبی، ابوالفضل، تاریخ یعقوبی، انتشارات چاپ بیروت، ج 1، ص 197.
[5]. معافری اندلسی، محمدابن‌عبدالله، أحکام القرآن ابن عربی، انتشارات دارالکتب العربیه، ج 4، ص 205.
[6]. اموی قرشی، علی‌ابن‌حسین، الأغانی، انتشارات مطبعه التقدم، ج 3، ص 82.
[7]. یاقوت حموی، یاقوت این عبدالله، معجم البلدان، انتشارات سازمان میراث فرهنگی کشور، ج 5، ص 84.
[8]. واقدی، محمد این عمر المغاری، انتشارات مرکز نشر دانشگاهی، ج 2، ص 677.
[9]. بخاری، محمد ابن اسماعیل، صحیح بخاری، انتشارات شیخ الاسلام، ج 4، ص 269.
[10]. سورۀ مبارکۀ بقره، آیۀ 146.
[11]. طبری، محمد ابن جریر، جامع البیان، انتشارات دارالمعرفه، ج 3، ص 22.
[12]. ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، انتشارات دارالفکر، ج 3، ص 417.
[13]. کاتب واقدی، محمد ابن سعد، الطبقات الکبری، انتشارات فرهنگ و اندیشه، ج 2، ص 29.
[14]. بخاری، محمد ابن اسماعیل، صحیح بخاری، انتشارات شیخ الاسلام، ج 3، ص 3.
[15]. ر.ک: نسائی، احمد این شعیب، سنن نسائی، انتشارات مکتب المطبوعات الإسلامیه، ج 8، ص 18.
[16]. ر.ک: طائب، مهدی، تبارانحراف، انتشارات شهید کاظمی، ص 33.
دیدگاهتان را بنویسید