بزرگترین جشنواره مستند جهان(IDFA) اسرائیل را تحریم کرد
بزرگترین جشنواره مستند جهان(IDFA) اسرائیل را تحریم کرد
پایان دوران مصونیت فرهنگی برای جنایتکاران
در دنیای هنر و سینما، همواره این شعار فریبنده تکرار می‌شد که «هنر از سیاست جداست» اما وقتی پای خون هزاران کودک و ویرانی یک سرزمین در میان باشد، دیگر نمی‌توان پشت این شعارهای توخالی پنهان شد.
امسال جشنواره بین‌المللی فیلم مستند آمستردام(IDFA) که به عنوان معتبرترین و بزرگترین رویداد سینمای مستند در جهان شناخته می‌شود، تصمیمی تاریخی گرفت. تصمیمی که خواب را از چشمان متولیان فرهنگی رژیم صهیونیستی ربوده است: «اخراج رسمی نهادها و فیلم‌های وابسته به دولت اسرائیل.»
این اقدام، پاسخی دیرهنگام اما ضروری به نسل‌کشی آشکار در غزه است. اما در سوی دیگر ماجرا، چهره‌هایی همچون الکساندر رادنیانسکی(Alexander Rodnyansky)، تهیه‌کننده اوکراینی، در اقدامی عجیب و برای خوش‌خدمتی به این رژیم، اثر خود را از جشنواره خارج کردند.
ضربه ایدفا(IDFA) به ماشین تبلیغاتی تل‌آویو
جشنواره ایدفا که هر ساله در ماه نوامبر در هلند برگزار می‌شود امسال (از ۱۳ تا ۲۳ نوامبر) چهره‌ای متفاوت از خود نشان داده است. ایزابل آراته فرناندز(Isabel Arrate Fernandez) مدیر هنری جدید این جشنواره، در گفتگوهای اخیر خود تأیید کرد که ایدفا اولین رویداد بزرگ سینمایی در جهان است که به صورت رسمی، درهای خود را به روی سازمان‌ها و فیلم‌هایی که با پول‌های آغشته به خون دولت اسرائیل ساخته شده‌اند، بسته است.
این تصمیم شامل رد درخواست‌های «اعتبارنامه» برای نهادهای اصلی پروپاگاندای اسرائیل می‌شود:
- جشنواره داک‌آویو (DocAviv): جشنواره‌ای که سال‌هاست سعی دارد چهره‌ای دموکراتیک از اسرائیل نشان دهد.
- بنیاد کوپرو (CoPro): نهاد بازاریابی محتوا که وظیفه‌اش فروش تصویر دروغین اسرائیل به جهان است.
- شبکه دولتی کان (Kan): بازوی رسانه‌ای رژیم صهیونیستی که مستقیم بودجه‌اش را از کابینه جنگ می‌گیرد.
علاوه بر این هیچ فیلم بلند یا پروژه‌ای که حمایت مالی دولت اسرائیل را پشت سر داشته باشد، نه در بخش اصلی جشنواره و نه در بخش‌های جانبی مثل «بازار فیلم» پذیرفته نشده است.
واکنش عجولانه رادنیانسکی
در واکنش به این تصمیم، الکساندر رادنیانسکی، تهیه‌کننده و کارگردان سرشناس اوکراینی، ساز مخالفت کوک کرد. او که قرار بود با مستند جدیدش به نام «یادداشت‌های یک جنایتکار واقعی» (Notes of a True Criminal) در بخش «بهترین‌های جشنواره» حضور داشته باشد، فیلمش را بیرون کشید.
رادنیانسکی در صفحه اینستاگرام خود متنی منتشر کرد. او نوشت:
«فیلم من اسرائیلی نیست و خودم هم اسرائیلی نیستم. من اوکراینی‌ام… اما معتقدم نمی‌توان یک ملت را قضاوت کرد و ما باید آدم‌ها را بر اساس اعمالشان قضاوت کنیم، نه پاسپورتشان.»
این ادعای رادنیانسکی در حالی مطرح می‌شود که جشنواره ایدفا دقیقاً همین کار را کرده است: قضاوت بر اساس «اعمال». اعمال دولتی که بودجه فیلم‌ها را می‌دهد تا بر جنایاتش سرپوش بگذارد. رادنیانسکی سعی کرد با مظلوم‌نمایی برای فیلمسازان اسرائیلی، ادعا کند که نهادهای دولتی اسرائیل مستقل هستند! او نوشت:
«این نهادهایی که ایدفا بایکوت کرده، بودجه عمومی دارند و توسط کمیته‌های مستقل اداره می‌شوند. دولت اغلب از این فیلم‌ها حمایت نمی‌کند و حتی سعی در سانسور آن‌ها دارد.»
این استدلال، تلاش برای نادیده گرفتن ساختار حاکم بر اسرائیل است. چطور می‌توان باور کرد دولتی که در حال نسل‌کشی است، بودجه‌ای را بدون هدف سیاسی به نهادهای فرهنگی اختصاص دهد؟
رادنیانسکی با نام بردن از فیلم‌هایی مثل «والس با بشیر» (Waltz with Bashir) سعی کرد بگوید پول دولت اسرائیل منجر به ساخت فیلم‌های ضد جنگ می‌شود، اما فراموش کرد که همین فیلم‌ها در نهایت به عنوان ابزاری برای نشان دادن «آزادی بیان دروغین» در اسرائیل استفاده می‌شوند تا چهره رژیم را موجه جلوه دهند.
رادنیانسکی حتی پای هشدارهای حقوقی را وسط کشید و گفت وکلای حامی اسرائیل در بریتانیا هشدار داده‌اند که تحریم نهادهای اسرائیلی نقض «قانون برابری» است. او با توسل به مفاهیم حقوقی غربی سعی کرد جای ظالم و مظلوم را عوض کند.
استدلال مدیر جشنواره مستند آمستردام؛ «نه» به همدستی با جنایت
در طرف مقابل، خانم ایزابل آراته فرناندز، مدیر هنری ایدفا، با صراحت و آرامش از تصمیم جشنواره دفاع کرد. او توضیح داد که این تصمیم یک‌شبه گرفته نشده، بلکه نتیجه ماه‌ها بحث داخلی و تدوین اصول و دستورالعمل‌های جدید است.
فرناندز در گفتگو با رسانه‌ها اعلام کرد:
«ما با فیلمسازان و سازمان‌هایی از کشورهایی سروکار داریم که آزادی بیان در آن‌ها سرکوب می‌شود. ما مجبور بودیم سیاستی تدوین کنیم تا تکلیفمان با دولت‌هایی که حقوق بشر را نقض می‌کنند روشن شود.»
طبق قوانین جدید که در وب‌سایت جشنواره هم منتشر شده:
- فیلمسازان به صورت فردی (Individual) تحریم نیستند. هر فیلمساز اسرائیلی که مستقل باشد و از دولت پول نگرفته باشد، می‌تواند اثرش را بفرستد.
- اما اگر فیلم یا پروژه‌ای «ارتباط قابل اثبات» با دولتی داشته باشد که مرتکب نقض جدی حقوق بشر می‌شود، در جشنواره جایی ندارد.
- هیئت‌های رسمی دولتی و نهادهای وابسته به این دولت‌ها، حق دریافت کارت ورود به جشنواره را ندارند.
فرناندز در پاسخ به اینکه چرا الان این تصمیم گرفته شده، به وضعیت اسفبار غزه و گزارش‌های بین‌المللی اشاره کرد. او به رتبه‌بندی «سازمان گزارشگران بدون مرز» (Reporters Without Borders) استناد کرد که در آن وضعیت آزادی مطبوعات در اسرائیل در دسته «بسیار وخیم» (Very serious) قرار گرفته است.
در این رتبه‌بندی، اسرائیل حتی پایین‌تر از کشورهایی مثل زیمبابوه قرار دارد. دلیل آن روشن است:
- کشتار هدفمند بیش از ۲۰۰ خبرنگار در غزه توسط تک‌تیراندازها و بمب‌های اسرائیلی.
- کمپین‌های دروغ‌پراکنی.
- از بین بردن استقلال رسانه‌ای.
فرناندز تأکید کرد: «وقتی دولتی در چنین دسته‌بندی وحشتناکی قرار می‌گیرد و بودجه فیلم‌ها را می‌دهد، ما نمی‌توانیم چشمانمان را ببندیم و وانمود کنیم همه‌چیز عادی است.»
جنجال «نسل‌کشی» و مظلوم‌نمایی صهیونیست‌ها
یکی از نکات جنجالی، ادعای میخال وایتس(Michal Weits)، مدیر جشنواره داک‌آویو بود. او در مصاحبه‌ای با رسانه آمریکایی ورایتی مدعی شد که ایدفا در نامه‌ای به آن‌ها گفته است: «ما به شما اعتبارنامه نمی‌دهیم چون شما شریک جرم در نسل‌کشی هستید.»
این ادعا با هدف تحریک احساسات و متهم کردن جشنواره به یهودستیزی مطرح شد. اما فرناندز با قاطعیت این موضوع را تکذیب کرد و گفت:
«ما در نامه‌هایمان از واژه نسل‌کشی استفاده نکردیم. کار ما این نیست که کسی را متهم کنیم. ما فقط گفتیم که سازمان شما با اصول و دستورالعمل‌های جدید ما همخوانی ندارد.»
البته واضح است که حتی اگر جشنواره به صراحت از واژه نسل‌کشی(Genocide) استفاده نکرده باشد، دلیل اصلی این اصول جدید، همان کشتار بی‌رحمانه‌ای است که جهان شاهد آن است. فرناندز هوشمندانه با استفاده از ادبیات دیپلماتیک اما قاطع، راه را بر بهانه‌جویی‌های حقوقی بست، در حالی که در عمل، ماشین تبلیغاتی اسرائیل را از کار انداخت.
برای درک بهتر اهمیت این تصمیم، باید نگاهی به گذشته بیندازیم. جشنواره ایدفا در سال ۱۹۸۸ تأسیس شد و در طول دهه‌های گذشته، روابط نزدیکی با نهادهای اسرائیلی داشت. فیلم‌های اسرائیلی بارها جوایز این جشنواره را برده بودند. اما مدیر جشنواره می‌گوید: «زمانه عوض شده است.»
شوک اکتبر و بیداری وجدان‌ها
پس از عملیات طوفان الاقصی در اکتبر ۲۰۲۳، جشنواره ایدفا یکی از اولین رویدادهایی بود که برگزار شد. در آن زمان، در حالی که اسرائیل بمباران جنون‌آمیز غزه را آغاز کرده بود، جشنواره دچار تنش شد. در مراسم افتتاحیه سال گذشته، عده‌ای معترض با شعار «از نهر تا بحر» (From the river to the sea) روی صحنه رفتند و مدیر وقت جشنواره برای آن‌ها دست زد.
این اتفاق باعث خشم نهادهای صهیونیستی شد و آن‌ها جشنواره را به حمایت از نابودی اسرائیل متهم کردند. این فشارها باعث شد جشنواره عذرخواهی کند، اما حالا، دو سال بعد، به نظر می‌رسد مدیریت جشنواره تصمیم گرفته است به جای عذرخواهی از ظالم، در کنار حقیقت بایستد.
جنبش جهانی بایکوت
این تصمیم ایدفا در خلأ گرفته نشده است. در سپتامبر گذشته، بیش از ۱۸۰۰ هنرمند و بازیگر مطرح جهان از جمله مارک رافلو (Mark Ruffalo)، خاویر باردم (Javier Bardem) و اما استون (Emma Stone) نامه‌ای را امضا کردند و متعهد شدند که نهادهای فرهنگی وابسته به اسرائیل را بایکوت کنند. آن‌ها اعلام کردند که این نهادها در «نسل‌کشی و آپارتاید علیه مردم فلسطین» نقش دارند.
اگرچه مدیر ایدفا می‌گوید تصمیم آن‌ها مستقیماً به خاطر این نامه نبوده، اما مشخص است که فضای جهانی علیه اسرائیل به قدری سنگین شده که دیگر هیچ نهاد معتبری نمی‌تواند با رژیم صهیونیستی همکاری کند و آبروی خود را حفظ نماید.
وضعیت سیاسی هلند و خیابان‌های خشمگین
فرناندز در توضیحات خود به نکته مهمی اشاره کرد: «پاسخ به چرایی این تصمیم در کلمه «اکنون» نهفته است.»
او به تظاهرات گسترده در آمستردام اشاره کرد؛ جایی که اخیراً ۲۵۰هزار نفر تحت عنوان «خط قرمز» (Red Line) به خیابان‌ها آمدند تا علیه جنایات اسرائیل اعتراض کنند.
روابط سیاسی هلند و اسرائیل نیز رو به سردی گذاشته است:
- دولت هلند خواستار تعلیق توافقات تجاری با اسرائیل شده است.
- ورود وزرای افراطی اسرائیل مثل ایتمار بن‌گویر و بزالل اسموتریچ به هلند ممنوع شده است.
- سیاستمداران هلندی اعلام کرده‌اند اگر نتانیاهو پایش را در خاک هلند بگذارد، باید طبق حکم دادگاه کیفری بین‌المللی (ICC) دستگیر شود.
- حتی شبکه ملی هلند اعلام کرده اگر اسرائیل در مسابقه یوروویژن ۲۰۲۶ باشد، هلند شرکت نخواهد کرد.
در چنین اتمسفری، تصمیم ایدفا کاملاً منطقی و همسو با وجدان بیدار جامعه بشری به نظر می‌رسد.
پیامی برای تاریخ
تصمیم جشنواره ایدفا و واکنش‌های عصبی امثال رادنیانسکی، نشان‌دهنده یک نقطه عطف تاریخی است. دورانی که اسرائیل می‌توانست با پول‌پاشی و استفاده از ابزار سینما، چهره‌ای متمدن و دموکراتیک از خود نشان دهد، در حال پایان است.
رادنیانسکی و حامیانش سعی دارند این موضوع را به «تبعیض نژادی» تقلیل دهند و بگویند «هنرمند نباید قربانی سیاست شود». اما حقیقت این است که وقتی هنرمند یا نهاد هنری، بودجه‌اش را از سیستمی می‌گیرد که کودکان را تکه‌تکه می‌کند و خبرنگاران را ترور می‌کند، دیگر یک ناظر بی‌طرف نیست؛ بلکه بخشی از ماشین لاپوشانی جنایت است.
ایزابل آراته فرناندز با تفکیک قائل شدن بین «فرد» و «دولت»، راه را برای هنرمندان واقعی و مستقل باز گذاشته، اما در عین حال، پیامی محکم به تل‌آویو ارسال کرده است: پول‌های شما اینجا اعتباری ندارد.
این جشنواره امسال بدون پرچم‌های آغشته به خون نهادهای دولتی اسرائیل برگزار می‌شود و این خود بزرگترین مستندی است که واقعیت انزوای رژیم صهیونیستی را به تصویر می‌کشد. این یک پیروزی برای جبهه مقاومت فرهنگی و شکستی مفتضحانه برای کسانی است که می‌خواستند با فیلم و فستیوال، بر روی ویرانه‌های غزه فرش قرمز پهن کنند.
دیدگاهتان را بنویسید