آشنایی با آیین بودیسم، مکتب مخالف دعا
بودیسم به قصد اصلاح هندوئیسم
سرزمین هندوستان از سالیان بسیار دور، خاستگاه انواع تفکرات و آیینها بوده و این گوناگونی فرهنگی به تاریخ آن رونق بخشیده است. تفکراتی که در طول تاریخ در سرزمین هند و در تمدن سند به وجود آمد از جهاتی دارای صعود و رشد بوده و در برابر آن از جهاتی سقوط مهیبی در درّه خرافات و رسوم طاقتفرسا داشته است.
مهمترین آیینی که در تمدن سند به وجود آمد و سایر ادیان بر پایه آن بنا شدند، آیین هندو است. این آیین در گذشته به «برهمایی» شهرت داشته که در واقع به خدای جاودان آنها «برهما» منسوب است و به همین مناسبت به علمای آن «برهمن» گفته میشد.
آیین هندو از جهاتی دارای آثار قابل توجه و ارزشمندی است اما در برابر این صعودها از رسوم طاقتفرسا و بیهوده و باورهای توأم با خرافات برخوردار بود. این وضعیت دشوار باعث شد تا آیینهایی که قصد اصلاح هندوئیسم را داشتند پدید آیند. از جمله این رسوم بودیسم است. آیین بودیسم به قصد اصلاح آیین هندو تأسیس شد اما خود دارای عقاید و باورهای غلط و دور از فطرت انسانی است که در واقع از همان آیین هندو به ارث برده است.
امروزه آیین بودیسم از جمعیت بالایی برخوردار است. علت این مسأله در اندیشههای عرفانی این آیین نهفته است که از جاذبۀ بالایی برخوردار است.
فلسفه و عرفان بودیسم
فلسفه بودا در داستانی نهفته است که برای درک آن فلسفه، ناچار از بیان آن هستیم.
هنگامی که جناب بودا به حقیقت رسید، سراغ برخی از راهبانی که از او روی برگردانده بودند رفت؛ زیرا قائل بود آنها در جستجوی حقیقتاند و تعلیم آنها بر اساس حقیقت شهود شده از تعلیم مردمی که به دنبال حقیقت نیستند آسانتر است. به همین جهت راهی شهر «بنارس» شد.
هنگامی که بودا به آنها رسید، از او پرسیدند: «سرانجام حقیقتی را که میجستی یافتی؟» بودا گفت: «آری، آن را یافتم» راهبان گفتند: «پس به ما بگو حقیقت و حکمت و اینکه راز هستی چیست؟» بودا پرسید: «آیا شما به کارما یعنی قانون کاردار ایمان دارید؟» گفتند: «آری»
بودا گفت: «پس بدانید که همان سرآغاز حکمت و آگاهی از حقیقت است. از نیکو نیکو پدید میآید و از بد بد. این نخستین قانون زندگی است و همه چیزهای دیگر بر این قانون استوار است.» گفتند: «اینکه تازگی ندارد» گفت: «اگر چنین است، قربانی، دعا و تضرع به درگاه خدا عاقلانه نیست» راهبان پرسیدند: «چگونه؟» بودا پاسخ داد: «زیرا آب همیشه سراشیبی میرود، آتش همیشه داغ است و یخ همواره سرد. اگر برای همه خدایان هندوستان هم دعا کنیم، آب هرگز سربالا نمیرود و آتش سرد و یخ گرم نمیشود؛ زیرا در زندگی قانونهایی یافت میشود که همه چیز بر آنها استوار است. از این رو کاری که انجام گرفت، قابل ابطال نیست و دعا و قربانی برای خدایان نیز سودی ندارد»
راهبان با این سخن موافقت کردند و بودا افزود: «اگر این سخن درست است، کتاب وداها که به مردم راه و رسم دعا و قربانی را میآموزد، درست نیست و بر خلاف گفته پیشوایان دینی، من اعلام میکنم که وداها مقدس نیست» راهبان از این جرأت بسیار شگفتزده شدند و از بودا پرسیدند: «تو میگویی برهما هنگام آفریدن جهان مردم را به طبقات گوناگون تقسیم نکرده است؟» بودا پاسخ داد: «به نظر من جهان ابدی است و آغاز و انجامی ندارد. دو چیز است که بایستی از آن پرهیز کرد: یکی زندگانی پر از لذت که زاییده خودخواهی و فرومایگی است و دیگر زندگی پر از رنج و خودآزاری است که آن نیز سودی ندارد.»(توفیقی، حسین، آشنایی با ادیان بزرگ، تهران: انتشارات مرکز جهانی علوم اسلامی، صفحه 31)
بودا از چهار حقیقت عالی سخن به میان آورد که عبارت بود از: 1- زندگی سراسر رنج و درد بیپایان است 2- سرچشمه این درد، آرزو و خواستن است 3- تنها با رسیدن به نیروانا میتوان بر آرزو و خواستن غلبه کرد 4- از هشت راه مقدس میتوان به نیروانا رسید. این هشت راه شامل صداقتورزی در ایمان، نیت، گفتار، کردار، زندگانی، کوشش، پندار، و مراقبه است.
فرقههای بودیسم
آیین بودا سه فرقه دارد:
1- مهایانا، آیین شمالی که در چین رواج دارد. این فرقه با طیفهایی از اعتقادات و سنن کنفوسیوس و لائوتسه در چین و شینتو در ژاپن در آمیخته است.
2- هینایانا، آیین جنوبی که در سری لانکا و کشورهای جنوب شرق آسیا مشاهده میشود.
3- وجریانا، این فرقه در تبت وجود دارد و آیین بودا را با سحر و کهانت و توتمپرستی در آمیخته و تشکیلاتی نیرومند برای خود پدید آورده است.
از نکات جالب این فرقه آن است که هنگامی که یکی از رهبران آنها وفات میکند، راهبان برای جانشینی وی به سراغ نوزادی میروند که در لحظه درگذشت رهبر پیشین به دنیا آمده باشد. سپس این کودک را با دقت فراوان پرورش میدهند و او پس از گذراندن مراحل مختلف و فراگیری دانش به مقام «دالائی لاما» میرسد.
سرگذشت بودا
بودا که فرزند پادشاه شهر کاپیلاوستو در شمال هندوستان بود در حدود سال 563 ق.م به دنیا آمد. ستارهشناسان از ابتدا پیشگویی کردند که او به سبب مشاهدۀ نمونههای بیماری، پیری و مرگ و برخورد با فردی ریاضتکش، دنیا را ترک خواهد کرد و به ریاضت روی خواهد آورد. به همین جهت بود که پدرش دستور دارد تا از همان ابتدا به دور از ناملایمتهای دنیایی و در ناز و نعمت او را بپرورانند.
بودا در 29 سالگی پس از مشاهدۀ موارد مذکور، شبانه از کاخ و تنعمات آن گریخت و تحت ارشاد فردی به نام «آلارا» زندگی راهبانی را در پیش گرفت. او پس از شش سال ریاضت، وقتی که از رسیدن به حقیقت از طریق ریاضت ناامید شد، ریاضت را کنار گذاشت و به تأمل و تفکر و مراقبۀ معنوی پرداخت. بر اساس باور بوداییان او سپس با «مارا»، یعنی شیطان ویرانگر مبارزه کرد و در نهایت به حقیقت دست یافت.
به عقیدۀ بوداییان در دورانهای پیشین جهان نیز تعدادی بودا آمدهاند. هر یک از این بوداها قبل از ظهورشان «بودی ستو» بودند؛ یعنی بودای بالقوه. بودا در مدت 40 سال با مسافرتهای فراوان، آیین خود را در سراسر هندوستان تبلیغ کرد. وی سرانجام در 80 سالگی در حدود سال 483 ق.م به نیروانا رسید.
قدیمیترین کتابی که بوداییان آن را مقدس میشمرند، «تری پیتاکا» نامیده میشود که دارای سه بخش است: 1- قواعد رهبانیت 2- وسیله رستگاری 3- مفهوم فلسفی و روانشناسی.
/205
بودیسم بودیسم بودیسم بودیسم بودیسم بودیسم بودیسم بودیسم بودیسم بودیسم بودیسم بودیسم بودیسم بودیسم بودیسم بودیسم بودیسم بودیسم
مطالب مرتبط
۱۴۰۴-۰۹-۰۳
دیدگاهتان را بنویسید