در گفتگو با استاد سلطانشاهی: فیلم بروتالیست و کد خروج از آمریکا
در گفتگو با استاد سلطانشاهی: فیلم بروتالیست و کد خروج از آمریکا
آنچه در ادامه میآید، مصاحبهای کوتاه با استاد علیرضا سلطانشاهی، پژوهشگر حوزۀ صهیونیسم و تاریخ معاصر است. در این گفتگو، به فیلم «بروتالیست» و حضور پررنگ آثار با موضوع هولوکاست در جشنوارههای سینمایی غربی، به تحلیل لایههای پنهان این فیلم و ارتباط آن با استراتژیهای کلان صهیونیسم جهانی پرداخته میشود. استاد سلطانشاهی در این مصاحبه، روایتی متفاوت از پیام فیلم ارائه میدهد و آن را نشانهای از یک جابهجایی استراتژیک قدرت و ثروت در جامعۀ یهودیت ساختارمند میداند.
مصاحبهکننده: جواد انبارداران
پرسش: به نظر میرسد هر سال در مراسم اسکار شاهد الگوی مشخصی هستیم. من همیشه این تشبیه را به کار میبرم که همانطور که ما هر سال چند اثر با موضوع دفاع مقدس در جشنوارۀ فجر داریم، اسکار و دیگر جشنوارهها مثل گلدن گلوب و بفتا نیز گویی خود را ملزم کردهاند که حتماً یک، دو یا سه اثر با موضوع هولوکاست را نامزد کنند و به آنها جایزه بدهند؛ حتی اگر آن آثار ضعیف باشند. البته جشنوارههایی مثل ونیز و برلین گاهی جریان دیگری را طی میکنند.
حال دربارۀ اثر «بروتالیست» به نظر شما چرا امسال سینمای هالیوود چنین روایتی را برای هولوکاست انتخاب کرد؟ یک دیدگاه مطرح میشد که با توجه به مهاجرت معکوس در حال وقوع در فلسطین، این اثر ساخته شده تا بگوید آمریکا جای مناسبی برای یهودیان نیست. این فیلم قصد دارد نشان دهد که اگر شما بهعنوان یک یهودی به آمریکا بیایید، آزار میبینید و حتی مورد تعرض قرار میگیرید.
در واقع این اثر زمینهچینی میکند تا یهودیان با دیدن آن با خود بگویند که آرمانی داشتیم و باید به فلسطین بازگردیم. نظر شما دربارۀ این فیلم چیست؟
پاسخ: بسم الله الرحمن الرحیم، فیلم «بروتالیست» از حیث ارتباط میان صنعت سینما و صهیونیسم، یکی از جدیدترین آثار در یک گفتمان بسیار مغفول است. برداشت اولیۀ شما مبنی بر اینکه فیلم یهودیان را برای مهاجرت از آمریکا به اسرائیل تشویق میکند، درست است. این برداشت را نمیتوانیم رد کنیم. در کنار آن، باید توجه داشت که یهود در مقطعی از تاریخ خود قرار گرفته که باید از لحاظ تمرکز ثروت و جایگاه، یک تغییر مکان بدهد.
در طول تاریخ، یهودیان مناطق مختلف جغرافیایی را بر اساس نیاز اصلیشان، یعنی پول و امنیت، انتخاب میکردند. زمانی اسپانیا، زمانی روسیه، زمانی انگلیس و اروپا و در عصر جدید، آمریکا این مرکزیت را داشت. آمریکا با تمام منافعی که برای یهود داشت، تاریخ مصرف مشخصی دارد.
یهودیان تا جایی که توانستند از آمریکا برای قدرتمندتر شدن خود استفاده کردند. اما اکنون میبینیم که آمریکا از لحاظ سیاسی، فرهنگی و اقتصادی با چه تلاطمها و مشکلاتی مواجه است. اینها همگی نشانههایی است از اینکه یهودیان ظاهراً دیگر تمایلی به ماندن در چنین جایی ندارند.
وقتی پدیدۀ یهودستیزی یا آنتیسمیتیسم را بهصورت دقیق بررسی میکنیم، متوجه میشویم هرگاه قرار است یهودیان از یک نقطه به نقطۀ دیگر مهاجرت کنند، برای توجیه این جابهجایی، وقایع یهودستیزانهای را در مبدأ ترتیب میدهند. فیلم «بروتالیست» در واقع شروع هنریِ چنین وقایعی است.
برای مثال، در زمان حضور نخستوزیر اسرائیل در آمریکا، اوجگیری یهودستیزی، دولت بایدن را به جایی رساند که کنگره قانونی برای مبارزه با آن تصویب کرد. به خاطر دارم که «هما سرشار» در مصاحبهای خواندنی با یک فعال هنری میگوید: «هیچوقت فکر نمیکردم بعد از خروج از ایران به کشوری بیایم که باز هم احتمال مهاجرت از آن در ذهنم شکل بگیرد»
او میگفت که در ایران بهترین وضعیت را در طول تاریخ داشتند اما پس از انقلاب، آمریکا را بهعنوان مقصدی میدیدند که در آن هیچ مشکلی برای ادامۀ زندگی نخواهند داشت. اما پس از مهاجرت به آمریکا، با رفتارهای یهودستیزانهای مواجه شدند که حتی تصورش را نمیکردند. او با اظهار تأسف میگفت که باید ببیند آیا در آینده با این فضای ضدمذهبی میتواند در این جامعه زندگی کند یا خیر.
در کلیت، یهودیت ساختارمند و متشکل به این نتیجه رسیده است که جامعۀ آمریکا دیگر جایی برای تداوم بالندگیاش نیست و باید به جای دیگری منتقل شود. اینکه مقصد بعدی کجاست، موضوع بحث من نیست، اما چگونگی این انتقال، موضوع فیلم «بروتالیست» است.
رد گمکردن فیلم این بود که بگوید باید به اسرائیل بازگردیم، در حالی که صهیونیسم جهانی اکنون به این نتیجه رسیده که اسرائیل هم دیگر تأمینکنندۀ منافعش نیست. خود یهودیان نیز با محاسبۀ هزینه و فایده به این نتیجه رسیدهاند که عمر اسرائیل به پایان رسیده و پروندۀ آن باید بسته شود.
«بروتالیست» در اینجا بهصورت تصنعی کُدی را ارسال میکند که گویا باید به اسرائیل بازگشت؛ در حالی که اسرائیل مقصد اصلی یهودیان نیست، آنها فقط میخواهند از جامعۀ آمریکا جدا شوند.
پرسش: یعنی میفرمایید که اسرائیل هم مدنظرشان نیست؟ و نظریهای وجود دارد که میخواهند به سمت چین بروند، آیا شما این را تأیید میکنید؟
پاسخ: دقیقاً همینطور است. نمیخواستم وارد این بحث شوم. این ذات تاریخ یهود و این پراکندگی در جستجوی پول و امنیت است. زمانی آمریکا بود و اکنون چین است. ممکن است پس از مدتی آرژانتین یا جای دیگری باشد. اصلی وجود دارد که آنها به یک قدرت میچسبند تا از طریق این وابستگی به منافع خود برسند و اکنون در مورد چین چنین صحبتهایی مطرح است. وقتی فیلم «بروتالیست» را دیدم، احساس کردم دقیقاً همین پیام را منتقل میکند.
پرسش: یعنی همان چیزی که شما قبلاً در مطالعات خود در یهودشناسی به آن رسیده بودید، در حال نمایش در فیلم دیدید؟
پاسخ: بله، همینطور است. حتی نام فیلم یعنی «بروتالیست» که سبکی از معماری با مشخصۀ سازههای بتنی بیروح و خشن است، این پیام را به یهودیان دنیا میدهد که ما ناگزیر از یک انتخاب جدید هستیم؛ هرچند این انتخاب ممکن است برایمان دردناک باشد. من نقد مفصل این فیلم را در فصلنامۀ ۱۵ خرداد نوشتهام و از این جهت از فیلم بسیار لذت بردم.
پرسش: پس خود فیلم را دوست داشتید؟
پاسخ: از جهت تطبیق آن با واقعیات لذت بردم، اما فیلم بسیار خستهکننده بود. از لحاظ هنری و جذابیتهای بصری چیزی نداشت، ولی از نظر مفهومی برای من بسیار مفید بود.
پایان مصاحبه: خیلی از شما متشکرم. لطف کردید.
دیدگاهتان را بنویسید