شخصیت حنظله که در دهه‌های گذشته به عنوان کودک فلسطینیِ پشت‌به‌دنیا توسط ناجی العلی خلق شد، امروز نام یک گروه هکری است که با ابزارهای دیجیتال علیه اشغال می‌جنگد. حنظلۀ امروز، هم ادامه‌دهندۀ راه همان کودک نمادین است و هم نشان می‌دهد چگونه مقاومت فلسطین از سنگ و کاغذ به دنیای صفر و یک رسیده است. هر حملۀ سایبری این گروه، مانند خطی از یک شعر قدیمی، فریاد مردمِ تحت ستم را در فضای مجازی تکرار می‌کند.

حَنْظَلۀ ناجی‌علی، نه یک تصویر ساده که آیینۀ تمام نمای روحِ درگیرِ فلسطین است. او کودکی است که پشت به دنیا کرد تا جهانیان را به تماشای سکوتِ گویایش بنشاند. پاهای برهنۀ او بر خاکِ تفتیدۀ میهنش، ردپای تاریخ است؛ تاریخی که با هر اشکِ مادرانِ شهید، آبیاری میشود.

حنظله نه یک قربانی که پاسدار امید بازگشت است. او در ادبیات عرب، چونان شعری حماسی می‌درخشد که تلخی‌اش، عطر آزادی را نوید می‌دهد. هر خطِ کارِ ناجی علی بر تنِ حَنْظَله، حکایت مردمی است که مرگ را به ریشخند گرفتند و زخم‌هایشان را به نشانِ افتخار بر دوش می‌کشند. حنظله امروز، تنها یک کاراکتر نیست؛ او خونِ جاری در رگ‌های مقاومت است که از خاور تا باختر، فریاد می‌زند: «ما هرگز نخواهیم مرد!»

حنظله: از نماد ادبی تا انتفاضۀ سایبری

در بستر زبان و فرهنگ عربی، نام «حنظله» همچون خار شکفته در بیابان‌‌های سوزان، ریشه در دوگانۀ «رنجِ مقاومت» و «تلخیِ امید» دارد. این نام از گیاه «حَنْظَل» برخاسته است؛ گیاهی سمی با میوهای تلخ که در سخت‌ترین شرایط بیابانی می‌روید. عرب‌ها از دیرباز در ضرب‌المثل‌هایی چون «أَمَرُّ مِنَ الحَنْظَلِ»(تلخ‌تر از حنظل) از آن به عنوان نماد پایداری در مصائب و سربلندی در فلاکت یاد کرده‌اند.

ناجی‌علی، کاریکاتوریست شهید فلسطینی، این نام را برای شخصیت ابداعی خود برگزید تا تصویری زنده از کودکانی ترسیم کند که با پاهای برهنه روی خاکِ اشغالی قدم می‌زنند اما چهره‌شان را از جهان برمی‌گردانند تا تنها زمانی آن را آشکار کنند که فلسطین آزاد شود.

حنظلۀ ناجی‌علی تنها یک نقاشی نیست؛ او اسطورۀ زنده مقاومت است. روی‌گردانی او از جهان چون فریادی است که می‌گوید: «من تا بازپسگیری وطن، رویم را به ستمگران نشان نخواهم داد». پارگی لباسش یادآور زخم‌های کهنۀ ملتی است و برهنگی پاهایش، نشانۀ پیوند ناگسستنی با خاکی که زیر چکمه‌های اشغالگران له شده است. این تصویر در ادبیات عرب، چونان شعری حماسی طنین‌انداز است؛ شعری که از متنبی تا محمود درویش، هماره بر شکست‌ناپذیری انسانِ تحت ستم تأکید داشته است.

امروز این نماد چندلایه، در قلمروی سایبری تولدی دوباره یافته است. گروه هکری «حنظله» که نام خود را از این اسطورۀ مقاومت وام گرفته، به مثابۀ انتقال‌دهندۀ مشعلِ انتفاضه به فضای دیجیتال عمل می‌کند. همانگونه که گیاه حنظل در بیابان‌های سوزان به حیات خود ادامه می‌دهد، این گروه نیز در فضای خشن سایبری، با ابزارهایی چون فیشینگ پیشرفته، بدافزارهای وایپر و نفوذ به شبکه‌های ایزوله، به جنگ نابرابر با اشغالگران ادامه می‌دهد. فعالیت‌های آن‌ها تنها یک حملۀ سایبری نیست؛ بلکه بازخوانی مدرنِ همان روایت کهن است: تلخیِ رنج را به سلاحی برای مقاومت بدل کردن.

حنظلۀ سایبری با پشت کردن به جهان با استفاده از «شناسه‌های پنهان» هویت واقعی‌اش را تا تحقق عدالت آشکار نمی‌کند. حنظلۀ سایبری با الهام‌گیری از تلخیِ خلاقانه از گیاه حنظل که زهرش را به دارو بدل می‌کند، این گروه نیز از درد اشغال، ابزاری برای افشاگری می‌سازد. و این گروه سایبری ریشه در خاک دارد. حملات آن‌ها به مراکز هسته‌ای و نظامی اسرائیل، یادآور همان پیوند ناگسستنی حنظلۀ نقاشی شده با جغرافیای فلسطین است.

در یک کلام، حنظلۀ دیجیتال، حلقهٔ اتصالِ میان اشک‌های مادران اردوگاه‌ها و خطوط کدِ هکرهای انقلابی است. این گروه نه یک سازمان سایبری معمولی، که جلوهٔ مدرنِ همان فریادِ همیشگی است: «ما هرگز تسلیم نمی‌شویم؛ حتی اگر جهان به رویمان پشت کند».

گروه هکری حنظله

گروه هکری حنظله که در سپتامبر ۲۰۲۳ همچون ققنوس‌های دیجیتال از خاکسترِ کاریکاتورهای ناجی‌علی سر برآورد، تنها یک سازمان سایبری نیست. این گروه تداوم منطقیِ همان نگاهِ خیرهٔ حنظلۀ نقاشی شده است که در گزارش اسپلانک (۲۰۲۴) به آن «پاسخی تکنولوژیک به اشک‌های تاریخی» توصیف شده است. لوگوی آن‌ها – کودکی با پشتِ برگردانده و مشت‌های گره کرده – نه یک طراحی ساده که بیانیۀ ایدئولوژیک است: «ما تا آزادی، رویمان را نشان نمی‌دهیم».

فعالیت‌های حنظله بر اساس تحلیل Cludesk(۲۰۲۴) نیز، سه محور کلیدی دارد:

شکستن دیوارِ سکوت: نفوذ به مراکزی مانند یگان ۸۲۰۰ اسرائیل(واحد سایبری موساد) و افشای ۴۰ ترابایت داده از شرکت پوششی سیلیکوم که طبق اسناد Cyberpress (۲۰۲۴)، پرده از عملیات «هاب اطلاعاتی تل آویو در اروپای شرقی» برداشت.

تبدیل درد به سلاح: حملات به زیرساخت‌های حیاتی مانند مرکز هسته‌ای سورک که بر اساس گزارش DefenseMirror (۲۰۲۴)، موجب افشای نقشه‌های حساس راکتور دیمونا شد، یادآور همان استراتژی است که ناجی‌علی در تبدیل زخم‌ها به هنر به کار می‌برد.

بازتعریف جنگ نامتقارن: استفاده از باج‌افزارهای پیشرفته (RaaS) برای هدف قرار دادن شرکت‌های دفاعی مانند زوک که طبق تحلیل اسپلانک (۲۰۲۴)، هزینه‌های امنیتی اسرائیل را ۳۰۰درصد افزایش داده است.

شعرِ جنگ در قالب کد

حنظله با تلفیقی از فنون سایبریِ قرن بیست و یکم و استعاره‌های ادبیِ عربی، الگویی منحصر به فرد خلق کرده است:

فیشینگ با ارسال ایمیل‌های آلوده که خود آن را «به‌روزرسانی‌های امنیتی» می‌نامد، در واقع بازخوانی دیجیتالِ همان ضرب‌المثل عربی است: «خوش‌ترین میوه‌ها، زهرآگین‌ترینشان است» (Cyberpress، ۲۰۲۴).

نابودی داده‌ها با الگوریتم‌های تصادفی، «خنجری دیجیتال بر پیکرِ حافظۀ دشمن» است که در کنار نفوذ به شبکۀ ایزولۀ شهرداری اللد که بر اساس گزارش کلادسک(۲۰۲۴) با استفاده از آسیب‌پذیری‌های سخت‌افزاری انجام شد یادآور هنر جنگ ترکیبی است که در تاریخ جنگ‌های این سرزمین امتدادی تاریخی دارد.

حنظلۀ امروز تنها یک گروه هکری نیست؛ او یک اکوسیستم مقاومت دیجیتال است که در کدهایش طنینِ ضرب‌المثل «أَمَرُّ مِنَ الحَنْظَلِ» را می‌شنوید، در حملاتش زمزمۀ شعر محمود درویش را می‌خوانید: «ما بر گورهایمان گل می‌کاریم»

در سکوتش، فریاد ناجی‌علی را می‌شنوید:«هر خط، یک خنجر است».

حنظله به عنوان بازیگری قدرتمند در جنگ سایبری ظهور کرده است که پیچیدگی فنی را با شور ایدئولوژیک ترکیب می‌کند. عملیات‌های این گروه، دفاع‌های سایبری اسرائیل را به چالش می‌کشد و روایت‌های مقاومت فلسطین را تقویت می‌کند. نفوذ به گروه زوک، توانایی آن‌ها در هدف قرار دادن نهادهای باارزش را نشان می‌دهد و فاز جدیدی از منازعات ژئوپلیتیک مبتنی بر فضای سایبر را نشان می‌دهد(CyberPress, 2025).

از خاکسترِ ستارگان تا طلوعِ انتفاضۀ سایبری

یادِ کودکانی که هنوز در چشمانِ خاکریزها می‌درخشند…

کوچک‌ترین قربانیانِ محاصرۀ غزه، نه در گورستان‌ها، که در پلک‌های نیمه بازِ تاریخ آرمیده‌اند. آن‌ها که بوی دریا را از پشت دیوارهای بتنی رؤیایشان می‌کشیدند، امروز چشمانشان به صفحۀ مانیتورهای هکرهای انتفاضه دوخته شده است؛ گویی هر خط کد، ترانه‌ای است برای زنده کردن آواز ناتمام اسباب‌بازی‌هایشان که زیر آوار مانده است.

قلب حنظله، این سایۀ همیشۀ مقاومت، امروز نه در کاریکاتور که در سینۀ داغِ هکرهای مقاومت می‌تپد. هر نفوذ سایبری، تکرارِ همان نجوای تاریخی است: «ما از خاکِ زیتون سبز می شویم؛ حتی اگر آتش به رگ‌هایمان بریزند». گروه‌های هکتیویست، وارثانِ همان کودکانی هستند که روزی با سنگ، آسمان را نشانه گرفتند و امروز با صفر و یک، جغرافیای وحشت را می‌نگارند.

تهدیداتِ حنظله را باید در آینۀ ادبیاتِ فلسطین خواند: «وقتی یک بدافزار، شبکه‌های موساد را فلج می‌کند، گویی شعری از محمود درویش است که می‌گوید: «خنجرهایتان را در سینۀ من بنشانید، اما درخت زیتون من هرگز نمی‌میرد».

وقتی داده‌های طبقه‌بندی شده افشا می‌شود، گویی غزلِ فدوی طوقان است که زمزمه می‌کند: «خاکِ وطن را به بیگانه نفروشم، حتی اگر گرسنه بمیرم».

و اینک در سحرگاهِ انتفاضۀ سایبری، هر کلیک، نوایی است از سرودِ بازگشت. کودکانِ غزه که پرندۀ کاغذیِشان در آسمانِ محاصره شکست، امروز بال های خود را در پروازِ بیت‌کوین‌ها و اکسپلویت‌ها می‌یابند و می‌دانند تا وقتی که فلسطین در هشتگ‌ها نفس می‌کشد و تا وقتی که حنظله پشتش را به جهان کرده است، پایان این نبرد، تولد دوبارۀ فَجْر است: سپیده‌ای که از لابه‌لای کابل‌های فیبر نوری می جوش‌ و شادی کودکان فلسطین را جستجو می‌کند.

پایان، آغاز است…

«ما از آنِ دریاییم که شب، در ساحلش می‌میرد

و صبح، از عمقِ تاریکی سر برمی‌آریم

با مرجان‌هایی از آتش

و ماهی‌هایی از نور».

(محمود درویش)

منابع

1. (2023). Cyber Intifada: Digital Resistance in the Israel-Palestine Conflict. Center for Strategic and International Studies.
2. MITRE Engenuity. (2024). Emerging Cyber Threats in the Middle East: A 2030 Outlook. MITRE Corporation.
3. RAND Corporation. (2023). Cyber Tactics in Asymmetric Conflicts: Lessons from Gaza to Global Hacktivism.
4. (2025). Zuk Group Breach: Cyber Intifada’s Financial Front.
5. (2024). Iranian Threat Actor Handala Leaks 20GB of Israeli Data in Latest Cyber Attack. Retrieved from https://news.cloudsek.com/2024/10/iranian-threat-actor-handala-leaks-20gb-of-israeli-data-in-latest-cyber-attack/
6. (2024). Pro-Palestinian Zuk Group Hack. Retrieved from https://cyberpress.org/pro-palestinian-zuk-group/
7. (2024). Israeli Nuclear Research Center Hacked, 20 GB Data Stolen Claim Iranian Hackers. Retrieved from https://www.defensemirror.com/news/38083/Israeli_Nuclear_Research_Center_Hacked__20_GB_Data_Stolen_Claim_Iranian_Hackers